Barmhartig ben je pas als je een deel van het lijden van de ander overneemt. Als die ander door eigen schuld in de problemen zit, door eigen halsstarrigheid of onwil, door eigen zonden, dan neem je met een daad van barmhartigheid ook een deel van die gevolgen op je.
Eucharistieviering in de parochie van de H. Augustinus, in de kerk van de H. Joannes de Doper (Katwijk) en de H. Willibrord (Oegstgeest – gezinsmis), weekeinde van 23 en 24 januari 2016, om 19.00, 09.30 en 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2016DHJ03C
Lezingen
E.L: Nehemia 8, 2-4a. 5-6. 8-10
Psalm: 19 (18) 8, 9, 10, 15
T.L: 1 Korinte 12, 12-30 of 12-14. 27
All: Lucas 4, 18-19
EV: Lucas 1, 1-4; 4, 14-21
Homilie
Een genadejaar van de Heer. Jezus komt in de synagoge en leest een tekst voor van Jesaja. De profeet Jesaja werd 765 jaar voor Christus geboren. Het is dus zoiets als dat wij nu een tekst lezen uit de tijd van Franciscus van Assisi of Elisabeth van Thüringen. De tekst van de eerste lezing uit Nehemia was jonger, maar toch ook al meer dan 400 jaar oud bij de komst van Christus. Hoe kunnen zulke oude teksten een rol spelen in het leven van de Joden in de tijd van Jezus en nu nog?
Het geheim vinden we in de heilige Geest. In onze geloofsbelijdenis zeggen we het op de zondagen: “Ik geloof in de Heilige Geest die Heer is en het leven geeft die voortkomt uit de Vader en de Zoon die met de Vader en de Zoon tezamen wordt aanbeden en verheerlijkt; die gesproken heeft door de profeten.”
Er loopt dus een rode draad door de Bijbel, een draad van vuur, het vuur van de heilige Geest. De adem van God zweefde over de wateren bij de schepping. Als God de mens zijn levensadem inblaast is het de bedoeling dat de mens deel krijgt aan Gods Geest. Maar dat vraagt instemming en inzet van de kant van de mens. Je kunt leren lezen, je kunt leren analyseren, je kunt de teksten bestuderen, maar om te verstaan wat God ons wil zeggen, moeten we luisteren naar de Heilige Geest, om te kunnen verstaan wat Hij toen en nu wil zeggen.
De heilige Geest heeft gesproken door de profeten. De profeet Jesaja spreekt over een genadejaar. Nehemia zegt: “Komt, gaat lekker eten en drinkt er zoete wijn bij en deelt ervan mee aan wie niets heeft, want deze dag is aan onze Heer gewijd. Weest niet bedroefd, maar de vreugde die de Heer u schenkt zij uw kracht (Neh. 8,9).” Jezus neemt de uitspraak van Jesaja over: ‘De Geest des Heren is over Mij gekomen, omdat Hij Mij gezalfd heeft. Hij heeft Mij gezonden om aan armen de Blijde Boodschap te brengen, aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden dat zij zullen zien: om verdrukten te laten gaan in vrijheid, om een genadejaar af te kondigen van de Heer’. Jezus spreekt, net als Jesaja en Nehemia vanuit de Geest. Toch is er een verschil. Wat de profeten aankondigden werd in Jezus volle werkelijkheid: “Het Schriftwoord dat gij zojuist gehoord hebt is thans in vervulling gegaan.”
Paus Franciscus heeft ook een heilig jaar van genade afgekondigd. De Kerk heeft de afgelopen acht eeuwen meerdere heilige jaren gevierd. De gedachte van zo’n jaar komt van het Bijbelse Jobeeljaar, een jaar waarin schulden werden kwijtgescholden (Leviticus 25,8). Dat jaar begon op Grote Verzoendag met het blazen op de ramshoorn, de jobeel. Jobeeljaar werd jubilee, werd jubeljaar. De afgelopen eeuw hebben de pausen zo’n heilig jaar, zo’n jubeljaar vaak gekoppeld aan een speciale intentie. Zo heeft paus Franciscus nu voor ons het heilig jaar van barmhartigheid afgekondigd.
Het Evangelie van vandaag helpt ons terug te keren naar de kern. Voor ons is de kern niet Jesaja of Jeremia, maar Jezus. De kern van een jubeljaar, van een heilig jaar is dat wij ons bekeren, omkeren, terugkeren naar Christus. Ook de traditie van de heilige deur wijst daarop, omdat Christus zichzelf de deur van de schaapskooi noemt. Wij kunnen alleen door Jezus het Koninkrijk binnengaan, wij kunnen alleen door Jezus tot de Vader komen.
De paus wijst ons erop dat ‘de weg van de barmhartigheid’ ‘de weg van Christus’ is. Jezus is het barmhartige gelaat van de Vader. Het is dus een uitnodiging aan iedere van ons, aan iedere mens, om speciaal dit jaar meer en meer de weg van de barmhartigheid te gaan, zodat we dagelijks de barmhartigheid inoefenen en gaandeweg meer barmhartige mensen worden.
Er is nog iets bijzonders in de jobeeljaar. Dat jaar begint met de Grote Verzoendag, dan wordt in de tempel een stier geslacht als zondeoffer en wordt de zondebok beladen met de zonden en de woestijn ingestuurd. Hoezeer dit oude ritueel praktisch nog bekend was in de tijd van Jezus, weet ik niet. Maar het idee en de praktijk van de zondebok, was iets van het dagelijks leven. Voortdurend werden mensen tot zondebok gemaakt, zodat anderen de schuld op hen konden schuiven.
Als Jezus een jubeljaar afkondigt, een jaar waarin met name de vergeving een teken is van Gods Barmhartigheid, weet Hij dat Hij uiteindelijk de zondebok voor heel de mensheid zal worden. Ook dat heeft met de praktijk van de barmhartigheid te maken. Barmhartig ben je pas als je een deel van het lijden van de ander overneemt. Als die ander door eigen schuld in de problemen zit, door eigen halsstarrigheid of onwil, door eigen zonden, dan neem je met een daad van barmhartigheid ook een deel van die gevolgen op je. Jezus heeft dat voor de hele mensheid gedaan met zijn lijden en kruisdood. Hij nodigt ons tot die barmhartige houding uit in ons omgaan met elkaar. Echte barmhartigheid kost je wat.
Het is de Heilige Geest die Jezus hiertoe inspireerde, waardoor Jezus de woorden van Jesaja herkenden en begreep dat dit Woord nu tot vervulling moest komen. Paus Franciscus heeft door de Heilige Geest begrepen dat de tijd rijp is voor een jaar van barmhartigheid. De Heilige Geest wil nu ons aanzetten tot die barmhartigheid in woord en daad. Dan wordt dit jaar een werkelijk jubeljaar, een heilig jaar, een jaar van genade. Amen.
Voorbede
Bidden wij in geloof en vertrouwen tot God die ons tot zijn kinderen heeft gemaakt.
Wij bidden voor alle mensen van goede wil, dat zij de kansen van dit genadejaar benutten, dat zij in Jezus de deur naar Gods Koninkrijk zien en de Weg die zij moeten gaan, dat zij hem volgen die het barmhartige gelaat van de Vader is. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze wereld, waar gewelddadige reacties soms de enige manier lijken om met conflicten om te gaan, dat alle regeringsleiders in wijsheid de weg van barmhartigheid leren zien en kracht vinden om die te gaan. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochie, dat we niet zozeer kijken naar wat anderen fout doen, of naar wat overheden zouden moeten doen, maar dat wij zelf stappen zetten om te groeien in barmhartigheid en zo concreet vorm geven aan dit jaar van genade. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor echtparen, ouders, kinderen en kleinkinderen, dat dit jaar van barmhartigheid hen mag helpen om familievetes en oude geschillen te overwinnen door een vruchtbare, barmhartige liefde die menselijke koppigheid overwint. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties