Mooi doen aan de buitenkant, maar in je hart de ander minachten, kan heel je leven en al je goede daden bederven.
Eucharistieviering in de parochie van de H. Augustinus, in de kerken van Sint Jozef te Wassenaar en de H. Laurentius te Voorschoten, 23 oktober 2016, om 09.30 en 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Eucharistieviering beluisteren vanuit de Sint Jozef te Wassenaar (MP3)
Preek beluisteren vanuit de Sint Jozef te Wassenaar (MP3)
Preek: C2016DHJ30CAUFX
Lezingen
E.L: Jezus Sirach 35, 15b-17. 20-22a
Psalm: 34 (33), 2-3. 17-18. 19. 23
T.L: Timoteüs 4, 6-8. 16-18
All: Hand. 16, 14b
EV: Lucas 18, 9-14
Homilie
Als iemand in onze tijd zegt: “Wat een farizeeër”, dan betekent dat zoiets als: wat een huichelaar, wat een hoogmoedig iemand. Maar was dat in de tijd van Jezus ook zo? Voordat ik op die vraag doorga, eerst een andere vergelijking. Als Jezus de parabel vertelt van de barmhartige Samaritaan, dan vergelijkt Hij een Samaritaanse man met een priester en een leviet. Dat waren over het algemeen gewaardeerde mensen met een goede maatschappelijke positie, ze hadden aanzien en ze werden gerespecteerd. Ze hadden daarbij een belangrijke rol in het religieuze leven in die tijd. Juist daarom neemt Jezus hen als voorbeeld en vergelijkt ze met die Samaritaan, iemand die niet gehinderd door zijn status of positie, die zijn hart laat spreken en met barmhartigheid het slachtoffer te hulp schiet.
Zo stelt Jezus vandaag de farizeeër tegenover de tollenaar. Ook de farizeeër is een gerespecteerd man, iemand die aanzien geniet en in veel dingen een voorbeeld voor zijn omgeving, een religieus mens die trouw zijn plichten vervult. Wat kan daar nu mis aan zijn? Hij is bovendien een dankbaar mens en gul, hij geeft meer dan anderen, tien procent van zijn inkomen. Zo zouden we ze wel allemaal willen hebben bij de Actie Kerkbalans.
Zo van de buitenkant bezien is hij dus een voorbeeldig mens. Hij komt naar de tempel om zijn dankbaarheid te tonen. Hij mag doorlopen naar de plek waar de wetsgetrouwe Joden bidden. In het Grieks staat voor het woord danken hetzelfde woord als wat wij gebruiken voor de Eucharistie: Dankzegging. Wat kan er nu mis zijn met die man? Aan de buitenkant is er niets mis. Maar aan de binnenkant wel. Aan het begin van de Evangelie-lezing hoorden we dat Jezus dit vertelt met het oog op hen die overtuigd zijn van hun eigen rechtvaardigheid en anderen minachten. Daar zit dus de adder, daar zit het vergif, het venijn, daar laat Jezus zien dat de binnenkant bedorven kan zijn, wat je niet ziet aan de buitenkant: minachting, jezelf beter achten dan anderen, het eeuwige eigen gelijk, superioriteit, hoogmoed.
Wanneer Jezus zijn leerlingen onderricht geeft, zegt Hij op een goed moment: “Wacht u voor het zuurdeeg, dat wil zeggen, de huichelarij, van de Farizeeën, want een beetje zuurdeeg doet het hele deeg gisten”. Met andere woorden, hoogmoed en mooi doen aan de buitenkant, een onkreukbaar leven leiden voor het oog van de wereld maar in je hart de ander minachten, kan heel je leven en al je goede daden bederven.
Wie zijn nu de priesters en levieten van onze tijd? Wie zijn de Farizeeën? Dit Evangelie is niet geschreven als een interessante terugblik naar lang geleden, naar de tijd van Jezus. Het is geschreven voor ons. Wij kunnen ook denken: Dank U, God, dat ik niet ben zoals die Farizeeër, vooraan of achteraan in de kerk dat maakt mij niet uit, ik geef ook niet overdreven veel aan de Actie Kerkbalans of aan andere acties, want dan maak je anderen afhankelijk, ik doe ook niet meer aan de vasten, ik ben tenslotte geen Farizeeër. Maar, God, ik ben ook geen tollenaar, want ik heb nog nooit iemand geld afgeperst, ik vind dat die tollenaar ook overdreven doet met dat neerbuigende gedoe, dat theatrale, op je borst kloppen, zulke dingen doe ik niet. God ik zal niet zeggen dat ik beter ben dan die twee. Maar ik wil u wel dankzeggen, hier in de Eucharistie, omdat ik ben zoals ik ben, een Nederlander, tevreden met mezelf. Ik bid ook aan het begin van de Mis de schuldbelijdenis mee, maar eigenlijk hoef ik dat amper te doen, want wat doe ik nu verkeerd? Laat staan dat ik nog zou moeten biechten.
Hebben wij nog Farizeeën in onze tijd? Ik denk dat het kwaad door de eeuwen heen steeds hetzelfde is, er zijn alleen maar vermommingen, maar wel heel goede, waardoor je het kwaad een tijd lang niet herkent. De valkuilen toen en nu blijven dezelfde. Je kunt je een beter mens voelen omdat je precies weet wat de Kerk leert en hoe de traditie de leer heeft vastgelegd. Je kan je een beter mens voelen omdat je milieubewust bent of omdat je regelmatig geeft aan de voedselbank. Je kan je een beter mens voelen omdat je trouw bent aan je plichten of omdat je juist die dingen relativeert, want je wilt niet krampachtig zijn. Je kunt je op veel manieren de betere voelen.
Het is daarbij wel goed te beseffen dat Jezus de levenswijze van de tollenaar niet als voorbeeld geeft. Jezus is niet blij met het leven dat de tollenaar heeft geleid, wat dat betreft doet de farizeeër het beter. Wat Jezus zegt is dat de tollenaar gerechtvaardigd naar huis ging. Die farizeeër was overtuigd van zijn eigen rechtvaardigheid, die zocht geen rechtvaardiging bij God, die vond dat hij dat niet nodig had.
Uiteindelijk gaat het om de innerlijke houding, die je doorgaans aan de buitenkant niet ziet. Er is er tenslotte maar één bij wie binnenkant en buitenkant een volmaakte eenheid vormen, dat is Jezus zelf. Wanneer we Hem navolgen, dient zijn Leven en zijn Woord voor ons als een spiegel en als een richtpunt waaraan we ons doen en laten kunnen spiegelen en waarop we ons leven kunnen richten.
Het kwaad vermomt zich steeds, er is dus ook een neo-farizeïsme en het is soms dichterbij dan we denken, in ons eigen hart, in ons eigen leven. Navolging van Jezus betekent dat Hij onze binnenkant mag zien, mag aanraken, mag zuiveren en genezen, zodat we gaan delen in zijn leven. Want als de binnenkant zuiver is, wordt op de duur alles zuiver; daar begint Gods Koninkrijk. Amen.
Voorbede
Bidden wij vol vertrouwen tot God, onze barmhartige Vader.
Wij bidden voor de Kerk en voor allen die Christus willen navolgen; dat we werken aan een mentaliteit van oprechtheid en zuiverheid van hart, dat we niet vervallen in farizeïsme en evenmin in gemakzucht, maar in alles Christus navolgen. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor de samenleving, we vragen om oprechtheid in politiek en bestuur, om zuiverheid van hart in het bedrijfsleven en de wetenschap, om een nieuwe innerlijkheid in de gezondheidszorg en de medische wereld. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochie van de Heilige Augustinus en voor onze parochiekern, om openheid en transparantie in ons spreken en in ons doen. Wij vragen oprechtheid en zuiverheid van hart, dat we de sacramenten die Jezus ons heeft gegeven in ere houden. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor echtparen, ouders, kinderen en kleinkinderen, dat we ons bewust blijven van de glanzende buitenkant van de moderne wereld, dat we elkaar steunen en sterken om te kiezen voor oprechtheid en eenvoud van hart. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties