Wat is het nut van godsdienst?
Eucharistieviering in de parochie van e H. Augustinus, in de kerken van de H. Willibrordus (Wassenaar), de H. Joannes de Doper (Katwijk) en De Goede Herder (Wassenaar), weekeinde van 21 en 22 september 2013, om 19.00, 09.30 en 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2013DHJ25C
Lezingen
E.L.: Amos 8,4-7
Ps.: 113 (112), 1-2, 4-6, 7-8
T.L.: 1 Timoteüs 2,1-8
All.: 1. Sam. 3,9; Johannes 6,69b
Ev.: Lucas 16,1-13 (of: Lucas 16,10-13)
Homilie
Wat is het nut van godsdienst. In onze tijd hoor je nog regelmatig mensen roepen dat alle godsdienst zou moeten worden afgeschaft, “want daar komt alleen maar oorlog van”. Mensen die dit roepen hebben vaak ook argumenten bij de hand, tenminste zo lijkt het; wanneer ze verwijzen naar allerlei oorlogen en conflicten waarin mensen met verschillen de godsdiensten elkaar bestrijden.
Wat is het nut van godsdienst? Toch eerst even dit rechtzetten. Ik ken geen oorlogen waarin het alleen om een geloofsconflict gaat. Wie in de geschiedenis van de oorlogen duikt, komt altijd andere conflicten tegen, over land, over macht, over grondstoffen, over handelsroutes, over allerlei rechten. Altijd gaat het om dit soort dingen. Wanneer dat soort problemen niet spelen, als er geen armoede is, geen onderdrukte minderheden, dan zijn er ook zelden geloofsconflicten. Die worden dan met pen en papier en met woorden aangepakt; of met een opmerking van bisschop de Jong: “Goddeloze systemen als fascisme en communisme hebben honderden miljoenen doden op hun geweten, en dat zijn er zeker meer dan er ooit vermoord zijn op religieuze gronden(Volkskrant opinie, bisschop Everard de Jong, 04-09-13)”.
Maar dat neemt niet weg dat in het verleden oorlogen vaak zijn aangewakkerd door godsdienstige gevoelens. Niet dat er nu altijd op zo’n hoog niveau werd gediscussieerd. Zelfs toen katholieken de Katharen vervolgden was dat vaak om andere redenen dan om geloofsredenen. Maar geloof is en blijft een kracht, de geloofsovertuiging kan een vuur zijn. Wanneer iemand zich kan beroepen op de allerhoogste macht, het allerhoogste gezag, op Gods wil, dan kan dat een kracht zijn die alles overheerst.
Machthebbers wisten dat en de moderne machthebbers in de islamitische wereld weten dat ook. Wanneer je iemand met zijn geloof voor jouw karretje kan spannen, dan kun je zelfmoordenaars kweken. Wanneer zij geloven dat de moord op 20 Christenen jou de hemel geeft, dan kan blind fanatisme uitwerken in bloedbaden. Geloof kan gruwelijk misbruikt worden.
Wat is het nut van Godsdienst? In onze tijd wordt wetenschap vaak tegenover godsdienst gesteld. In de veronderstelling dat geloof een gebrek aan kennis is. Dus als je steeds meer weet, heb je het geloof niet nodig. Daarmee wordt kennis de hoogste noemer, wordt wetenschap het hoogste punt in de maatschappelijke ladder. Het betekent ook dat wie de wetenschap in zijn macht heeft, de hele maatschappij kan besturen.
U voelt het al. De machthebbers in het verleden hadden graag invloed in de Kerk, want daarmee konden ze hun doelen verwerkelijken, land, handel, macht, invloed. In deze tijd manipuleert men graag wetenschappelijke rapporten, want daarmee kan je de werkelijkheid naar je hand zetten. Dit gevaar dat in het verleden de Kerk trof, treft nu wetenschap, media, kunst en sport.
Wat is het nut van Godsdienst? In de middeleeuwen hebben we het failliet gezien van een Kerk die zich volledig verbond met de wereldlijke machthebbers. Dat gevaar is er altijd. In de afgelopen eeuw hebben we het failliet van de ideologieën gezien. Of dat nu het nazisme of het communisme of welke andere ideologie ook betrof. In onze tijd zien we gaandeweg het moreel failliet en daarom ook het economisch failliet van het kapitalisme. In andere delen van de wereld zien we het failliet van een Islam, die zich nog steeds verbindt met wereldlijke macht en het zwaard als verkondigingsmiddel hanteert.
De profeet Amos wist heel goed waar het in de godsdienst om gaat. Niet om macht, niet om geweld, niet om eer en aanzien. Hij zag gelovigen met een lippendienst, ze kwamen naar de tempel om winst te maken, voor hun netwerk, goede relaties, met een vrome blik, deze bezoekers zochten geen geestelijke, morele winst, maar gewoon plat aards geld.
Jezus zet een stap verder. Hij houdt ons een spiegel voor. Als mensen zoals de onrechtvaardige rentmeester zoveel energie steken in aardse winst, zoveel intellect, als ze zo slim, zo gehaaid, zo brutaal, zo ijverig zijn; als mensen zo hard werken voor wat geld; als wij, en dan heeft Hij het over u en ik, nu eens met diezelfde kracht, datzelfde intellect, diezelfde slimheid, die durf, ijver en inzet werken aan een morele vooruitgang, dan zou niemand nog vragen naar het nut van Godsdienst.
Toch moeten we daar nog iets bij zeggen. Je zou kunnen zeggen dat we dus kunnen volstaan met het morele voorbeeld van Jezus. Alsof we zijn gemeenschap, zijn Kerk, zijn liturgie niet hoeven op te pakken. Wie dat denkt, loopt op een dwaalweg, want zijn moraal is de moraal van een weg, van een pelgrimstocht die je aflegt. Niet een eigen zoektocht, niet een zelfgemaakt levensproject, nee, een tocht met een Gids, een Leidsman, een Herder, een Voorbeeld. De kern daarvan is, dat we pas los kunnen komen van al die aantrekkelijke dingen, van onze wortels in het stof, in aardse macht en aanzien, wanneer we geloven dat er één is die boven dat alles staat, niet om Hem vervolgens voor ons militaire en economische karretje te spannen, maar van Hem te horen wat echt waarachtig menszijn is. Ware Godsdienst is de hoogste Wetenschap en brengt mensen voort naar Gods Beeld en gelijkenis. Amen.
Voorbede
Wij bidden in geloof en vertrouwen.
Wij bidden voor alle gelovigen en alle andere mensen van goede wil, dat allen zich laten inspireren door het voorbeeld van Jezus en blijven werken aan de innerlijke vrijheid om zijn voorbeeld na te volgen. (Laat ons [zingend] bidden.)
Wij bidden voor de wereld waarin we leven, vooral voor de gebieden waar geloof wordt misbruikt in puur aardse conflicten; dat mensen tot inzicht komen en naar Gods bedoeling werken aan vrede en gerechtigheid. (Laat ons bidden.)
Wij bidden voor onze parochie van de H. Augustinus. We vragen om de gave van onderscheid, om goed en kwaad te herkennen, om Gods liefde te verstaan en mee te werken aan vrede in het klein en in het groot. (Laat ons bidden.)
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor ouders, kinderen en kleinkinderen. Wij bidden om een oprechte en eerlijke houding, een mentaliteit waarin we de naaste niet alleen waarderen en respecteren, maar vooral liefhebben met de liefde van Christus. (Laat ons bidden.)