Doe alles wat de wet je voorschrijft, maar denk dan niet dat je er al bent, dan begint het pas. Dan begint de liefde.
Eucharistieviering in de parochiekerk van de H. Bartholomeus te Poeldijk, weekeinde van 13 en 14 februari 1999, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: A1999DHJ06A
Lezingen
E.L: Sir. 15, 15-20
EV: Mt. 5, 17-37
Homilie
Een lange lezing, een pittige lezing, een lezing ook waar heel veel in zit. Jezus spreekt over het onderhouden van de voorschriften, over gerechtigheid en over: “Gij zult niet doden”. Hij spreekt over verzoening, over echtbreuk, over zonde, en over geen valse eden zweren. Vandaag is Jezus de jurist, de wettenmaker, de nieuwe Mozes.
Houdt u daarvan, van wetten, regels, voorschriften? Of vindt u het een soort noodzakelijk kwaad? Goed voor de jeugd, goed voor in het verkeer, maar verder moet je er niet teveel hebben.
Twee weken geleden hoorden we het begin van de zaligsprekingen, troostwoorden voor hen die niet zo in tel zijn, armen en bedroefden. Verleden week ging de lezing heel duidelijk over ons, dat wij zout van de aarde moeten zijn en licht van de wereld. Maar zowel die troostwoorden alsook die oproep vraagt iets van onszelf.
Dat geldt ook voor vandaag. We zien Jezus weer van een andere kant. Soms kan Hijzelf de wetgeleerden pittig van repliek dienen, dan stelt Hij hun huichelachtigheid aan de kaak, laat Hij zien dat zij wel van alles onderrichten en voorschrijven, maar zich er zelf niet aan houden, dat ze allerlei kleine regels stipt navolgen, regels over vingerwassingen en het afwegen van kruiden, terwijl ze rechtvaardigheid en barmhartigheid, de eerste eisen die God stelt, vergeten.
Dat is ook het beeld dat we van Jezus het gemakkelijkst onthouden. Iemand die de machthebbers de mond snoert en ons gewone mensen vriendelijk bejegent. Maar vandaag is Jezus de jurist, de regelgever. En wat voor een!
Als ik u zou vragen: “voor wie kiest u; voor de farizeeën en wetgeleerden of voor Jezus?” Dan zullen velen spontaan voor Jezus kiezen en dat is ook logisch. Maar als we goed kijken naar wat Jezus hier zegt, dan zou die keuze wel eens wat minder vanzelfsprekend kunnen zijn. Bovendien, als we de raadgevingen van Jezus letterlijk opvolgen wordt het een bloederige toestand: “Al wie naar een vrouw kijkt om haar te begeren, heeft in zijn hart al echtbreuk met haar gepleegd. Als je rechteroog je tot zonde dreigt te brengen, ruk het uit en werp het van u weg; want het is beter voor u dat één van uw lichaamsdelen verloren gaat dan dat heel uw lichaam in de hel wordt geworpen”. Datzelfde zegt Hij ook over je hand, hak hem af. Het doet ons denken aan allerlei radicale vorm binnen de Islam, of aan wat wij nu noemen “primitieve middeleeuwse toestanden”.
Kunt u zich nog steeds in deze Jezus herkennen? Zo radicaal, zo veeleisend! Ogen uitrukken, handen afhakken, heel je lichaam wordt in de hel geworpen, absoluut geen echtscheiding. Dat is toch niet van onze tijd. Ons lichaam is alles, liever met heel je lijf zondigen dan ook maar het kleinste handicap oplopen, de hel is afgeschaft en echtscheiding is heel gewoon, dus, inderdaad Jezus is niet van deze tijd.
Wat nu?
Het zou het gemakkelijkst zijn om nu alles te gaan relativeren: “Ach je moet het niet zo letterlijk zien, denk eraan dat het in een andere tijd is geschreven, bovendien: het moet haalbaar zijn ……”. Maar ik denk dat we dan geen recht doen aan Jezus’ bedoeling.
Wat dan? Het enige dat over blijft is doordringen tot de kern van Jezus’ bedoeling. Wat wil Hij ons zeggen. Hoe leeft Hij het ons voor en hoe zegt Hij het op andere momenten. Alleen dan blijf je binnen de Boodschap die Hij heeft gebracht.
De bedoeling en de Boodschap in dit Evangelie is duidelijk. De wet is goed, maar niet genoeg. Regels zijn goed, maar niet genoeg, voorschriften zijn noodzakelijk, hou je eraan, hou je aan de wet, volg de regels trouw en met inzet, maar wil je het Rijk van God bereiken, Gods Koninkrijk binnengaan, dan haal je het niet als je je alleen maar aan de voorschriften houdt. Het gaat om meer!
Als alle mensen zich aan de regels houden, aan Gods voorschriften, dan zal de wereld er een stuk beter uitzien. Maar dan is het nog niet het Paradijs, nog niet Gods koninkrijk. Regels zijn afspraken, maar als iemand tekortschiet dan zegt de regel dat je gestraft moet worden. Als je schuld hebt dan zegt de regel dat je die moet betalen. Maar wat te doen als je failliet bent door grote tegenslag; wie moet dan betalen? Wat te doen met weduwen en wezen die niets hebben. Dan schiet de regel tekort.
Hoe dan wel? De wetten en voorschriften worden overtroffen door de liefde. Doe alles wat de wet voorschrijf, maar doe daarna nog meer, nog veel meer door een overmaat van liefde in je hart.
De liefde weeg niet af, die meet niet af maar is gul en ruimhartig. De liefde weet wat vergeving is en vergeving overstijgt de wet. Liefde is geduldig als de wet een termijn vaststelt. Liefde brengt mensen tot leven, waar de wet de doodstraf voorschrijft. Alleen als wij de wet overtreffen door de liefde komt Gods Koninkrijk binnen ons bereik.
En dat heeft Jezus voorgedaan. “Vader vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen”, dat bidt Hij stervend aan het kruis, dat bidt Hij voor degenen die Hem hebben verraden en gekruisigd. “Petrus, hoedt mijn lammeren weidt mijn schapen”; dat zegt Hij driemaal tegen de leerling die Hem driemaal verloochend heeft. “Niet zevenmaal vergeven, maar zeventig maal zeven maal vergeven”, dat is zijn Woord, dat heeft Hij voorgedaan. Alleen als wij proberen die goddelijke maat van de liefde te bereiken, zullen we het Rijk, het Liefdesrijk van God binnentreden. Alleen als we de goddelijke deugd van de liefde in ons hart doen groeien, worden wij werkelijk kinderen van God.
Doe alles wat de wet je voorschrijft, maar denk dan niet dat je er al bent, dan begint het pas. Dan begint de liefde.
Dit kan afschrikken, ontmoedigen. Je kunt denken dat haal ik nooit. Laten we dan eerst beseffen dat God Zelf zijn regels en wetten heeft overtroffen in Jezus, dat God zelf verder gaat dan wat Hij volgens de oude Wet, het Oude Verbond verplicht zou zijn. God gaat veel verder, Hij gaat door het stof om ons te redden, zo groot is zijn liefde.
En als wij daarvan overtuigd raken, als we dat gaan inzien en ervaren, dan roept dat zo’n liefde in ons hart op dat we met hem mee willen doen. En dan …. is God Koninkrijk in ons begonnen. Amen.