De afgelopen eeuwen is een cultuur opgebouwd met een sfeer waarin ratio, atheïsme en wetenschap tegengesteld lijken aan geloof en religie. Gaandeweg komt daar verandering in.
Eucharistieviering in de parochie van de H. Augustinus, in de kerken van de H. Joannes de Doper (Katwijk – zondag gezinsviering) en de H. Willibrord (Oegstgeest), weekeinde van 30 september en 1 oktober 2017, om 19.00, 09.30 en 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: A2017DHJ26AAUFX
Lezingen
E.L: Ezechiël 18, 25-28
Psalm: Ps. 25 (24), 4bc-5, 6-7, 8-9
T.L: Filippenzen 2, 1-11 of 1-5
All. Vers. Johannes 10, 27
EV: Matteüs 21, 28-32
Homilie
Verwaand, arrogant, hooghartig, hoogmoedig, minachtend, opgeblazen, zelfgenoegzaam, zelfingenomen …
Waar slaan deze woorden op? Ik zoek naar een woord dat past bij de houding van de hogepriesters en de oudsten van het volk. Het is een forse uitspraak en een soort verwijt of waarschuwing van Jezus aan hun adres: “Voorwaar, Ik zeg u: de tollenaars en de ontuchtige vrouwen gaan eerder dan gij het Rijk Gods binnen. Johannes kwam tot u en beoefende de gerechtigheid; toch hebt gij hem geen geloof geschonken, terwijl de tollenaars en de ontuchtige vrouwen hem wel geloof schonken. Maar zelfs, nadat ge dit had gezien, zijt ge toch niet tot inkeer gekomen en hebt ge hem geen geloof geschonken.”
Het lijkt op een uitspraak die Matteüs eerder optekende, toen Jezus zei: “Waarmee zal ik dit geslacht vergelijken? Het gelijkt op kinderen die op het marktplein zitten en de andere partij toeroepen: Wij hebben voor jullie op de fluit gespeeld en jullie hebt niet gedanst; wij hebben een treurlied gezongen en jullie hebt niet op je borst geklopt. Immers: Johannes komt, eet niet en drinkt niet, en ze zeggen: Hij is van de duivel bezeten! De Mensenzoon komt, eet en drinkt wel, en ze zeggen: Kijk die gulzigaard en wijndrinker, die vriend van tollenaars en zondaars! Maar de wijsheid vindt haar rechtvaardigheid in haar werken” (Matteüs 11, 16-19).
Nu is het een beetje gemakkelijk om naar de hogepriesters en de oudsten in de tijd van Jezus te kijken, daar kun je bovendien de Farizeeën en schriftgeleerden aan toevoegen. Wij lezen deze teksten om te zien wat er van toepassing is op onze tijd en op ons.
Het duurt soms even voor we de overeenkomsten zien, want de vragen klinken anders, de woorden zijn anders, de tijd is anders, de personen zijn anders. Jezus in zijn tijd stond tegenover de trendsetters van zijn tijd. Zij hadden de Wet van Mozes aan hun kant, ze hadden de overheden aan hun kant, ze hadden machtige posities en invloed op de bevolking.
Ik moest toen onwillekeurig denken aan het pseudowetenschappelijk atheïsme van onze tijd. Ik noem dit zo want op het vlak van atheïsme zijn er heel wat stromingen. Er zijn militante atheïsten zoals: Richard Dawkins, Sam Harris, Christopher Hitchens, Daniel Dennett, bekend van het Nieuw Atheïsme. Zij gaan met alle macht voort op een weg die ergens in de zeventiende eeuw vaste vorm kreeg. Dat was de tijd van de verlichting waarin de ratio zaligmakend werd. De ratio paste heel goed bij de opkomst van de moderne wetenschap. Zo komt het dat ratio, atheïsme en wetenschap zich min of meer gelijktijdig hebben ontwikkeld.
Voor die tijd was het religieuze denken volledig dominant in Europa. Met de verlichting en de Franse Revolutie ontstond er een soort oorlog tegen de macht van Kerk en geloof. Maar, zoals honderd jaar eerder naar mijn idee de reformatie als hervormingsbeweging werd gekaapt door de politieke machtsverandering, zo werden later ratio en wetenschap gekaapt door deze atheïstische beweging die de macht van Kerk en religie wilde breken, met name om de bezittingen, landerijen en gebouwen zich toe te kunnen eigenen.
Terug naar het Evangelie. Wie zijn de machtige trendsetters in onze tijd? Zijn zij nog net zo anti Kerk en anti religie als in de afgelopen eeuwen of is er een verschuiving? Jezus spreekt een verwijt of een waarschuwing uit: Hij zegt: “Voorwaar, Ik zeg u: de tollenaars en de ontuchtige vrouwen gaan eerder dan gij het Rijk Gods binnen”. De hogepriesters en de oudsten hebben een cultuur opgebouwd waarin geen ruimte is voor de heilige Geest, geen ruimte ook voor barmhartigheid aangaande zondaars die maar moeizaam tot verbetering komen. Maar God gaat verder, ondanks hen, door Jezus toont hij aan de mensheid een nieuwe weg.
De afgelopen eeuwen is een cultuur opgebouwd met een sfeer waarin ratio, atheïsme en wetenschap tegengesteld lijken aan geloof en religie. Maar gaandeweg komt daar verandering in. Ratio is niet strijdig met geloof, integendeel en wetenschap is ook niet strijdig met geloof. Er is een dialoog op gang gekomen tussen atheïsten en gelovigen. Onderzoek laat zien dat veel wetenschappers gelovig zijn op meerdere manieren.
Was het in de tijd van Jezus misschien de macht die de hogepriesters en de oudsten arrogant en zelfgenoegzaam maakt, want de verlossing die Jezus brengt vinden zij niet nodig. Is dat misschien ook een karaktertrek van de moderne mens, die met de wetenschap in zijn hand zich machtig voelt en voor zichzelf de verlossing die Jezus brengt, niet nodig vindt.
Omdat wij mensen van deze tijd zijn, vertrouwd met de verbinding van ratio, wetenschap en atheïsme, lopen ook wij het risico van atheïstische twijfels of arrogantie of het gevoel de redding die Jezus brengt niet nodig te hebben. Dan horen ook wij nu zijn waarschuwing dat we dan heel moeizaam dat Rijk van God binnengaan. Of zoals Jezus het elders zegt: “Als gij niet opnieuw wordt als de kleine kinderen, zult gij het Rijk der Hemelen zeker niet binnengaan” (Matteüs 18,3). Eenvoud, bescheidenheid, vertrouwen, samen met geloof, hoop en liefde, openen de weg naar Gods Koninkrijk. Amen.
Voorbede
Wij bidden tot God die ieder mens in barmhartigheid de hand reikt:
Wij bidden voor de Kerk en voor alle gedoopten, dat zij de uitnodiging van Jezus aannemen om in eenvoud en vertrouwen met Hem de weg te gaan. Dat zij zo al gaandeweg de waarheid mogen ontdekken die schuilgaat in zijn Woord, zijn Voorbeeld en in zijn Kerk. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor de samenleving, dat er een nieuwe ruimte ontstaat voor geloof en Kerk-zijn. Dat de dialoog tussen gelovigen en atheïsten door mag gaan die leidt tot wederzijds begrip en waardering. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochie en onze parochiekernen. Dat we wegen vinden om in onze eigen omgeving te bouwen aan verdraagzaamheid, dat we zelf de eenvoud van hart beoefenen die ons dichter bij Gods koninkrijk brengt. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor echtparen, ouders, kinderen en kleinkinderen, dat we samen alle arrogantie en verwaandheid vermijden, dat we open staan voor het goede dat we in heel de schepping mogen vinden en dat uiten in dankbaarheid aan God. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties