De laatsten zullen de eersten zijn. Gods barmhartigheid overtreft ons idee van gerechtigheid.
Eucharistieviering in de kerken van de H. Liduina (Hillegersberg) en de HH. Laurentius en Elisabeth (kathedraal), weekeinde 23 en 24 september 2023, om 09.30 en 11.00 uur, door plebaan Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: A2023DHJ25AAUFX
Lezingen
E.L: Jesaja 55, 6-9
Psalm: Ps. 145 (144), 2-3, 8-9, 17-18
T.L: Filippenzen 1, 20c-24. 27a
All. Vers. Cf. Handelingen 16, 14b
EV: Matteüs 20, 1-16a
Homilie
Weet u nog waar het Evangelie verleden week over ging? Het ging over de knecht die een enorme schuld had die hem vergeven werd toen hij bad en smeekte, maar die zelf weigerde een ander met een kleine schuld te vergeven. Dat was verleden week zondag. We lezen dit jaar uit het Evangelie volgens Matteüs en wat we verleden week lazen, dat was het einde van hoofdstuk 18. Wanneer u in uw liturgie-blad kijkt, ziet u dat we nu lezen uit hoofdstuk 20. Dat betekent dat we hoofdstuk 19 hebben overgeslagen. Dat is niet bijzonder, want de afgelopen maanden hebben ook de hoofdstukken 8, 12 en 17 overgeslagen. Het Evangelie volgens Matteüs is vrij uitgebreid en het lukt niet alles op de zondagen te lezen. De kerk heeft dus een selectie gemaakt.
Dan is het wel belangrijk om te kijken wat er vooraf gebeurde, zodat je de draad van het verhaal vasthoudt. Hoofdstuk 18 eindigt met deze zin: “Veel eersten zullen laatsten en veel laatsten zullen eersten zijn.” In dat hoofdstuk spreekt Jezus dan over de huwelijkstrouw, over het geloof van kleine kinderen als een voorbeeld voor ons en over de rijke jongeman die door Jezus uitgenodigd werd, maar die te rijk was om Jezus te volgen. Dat hoofdstuk eindigt dan met dezelfde zin waarmee het evangelie vandaag eindigt: “Veel eersten zullen laatsten en veel laatsten zullen eersten zijn.”
Dan vertelt Jezus deze gelijkenis over de werkers van het eerste en van het elfde uur. Die twee hebben dus met elkaar te maken. Veel eersten, werkers van het eerste uur zullen achteraan aansluiten en zij die helemaal achteraan kwamen, staan plotseling vooraan.
Vindt u het vervelend om achteraan aan te sluiten? In de supermarkt bijvoorbeeld, dan kijken we welke kassa de kortste rij heeft of welke wagentjes niet overvol zijn. Wij houden niet van wachten. Misschien is het goed om te kijken naar de nieuwsberichten over rampgebieden waar mensen uren in de rij staan om wat water en voedsel te ontvangen. Alles is relatief.
Dat beeld van laatsten die eersten en eersten die laatsten zijn, komt vaker terug in het Evangelie. Maria zegt het in haar lofzang: “Heersers ontneemt Hij hun troon, maar Hij verheft de geringen”. Je ziet het ook bij de zaligsprekingen en de wee-spreuken: “Zalig gij die arm zijt, want aan u behoort het Rijk Gods. Zalig die nu honger lijdt, want gij zult verzadigd worden. Zalig die nu weent, want gij zult lachen” (Lukas 6, 20-21). “Maar wee u, rijken, want wat u vertroost, hebt ge al ontvangen. Wee u, die nu verzadigd zijt, want ge zult honger lijden. Wee u, die nu lacht, want ge zult klagen en wenen” (Lukas 6, 24-25). “Veel eersten zullen laatsten en veel laatsten zullen eersten zijn.”
Toch is er met de parabel van vandaag meer aan de hand. Jezus vertelt dit aan zijn leerlingen, niet aan de massa, niet aan de schriftgeleerden en Farizeeën maar aan zijn leerlingen. Hij wil hen iets vertellen over Gods gerechtigheid. In deze parabel krijgt ieder één denarie, een mooi loon voor een dag werken, daar houd je van over voor jezelf en je gezin. Goed betaald. In onze dagen wordt er geknokt voor een betere CAO, want op de duur kan je niet meer alle rekeningen betalen. Zo horen we dat het minimum loon omhoog gaat. Daar zijn veel mensen blij mee. Maar dan horen we dat met het minimum loon ook de bijstand omhoog gaat. En plotseling zegt iemand: “Ja, maar die uitkeringen hoeven niet omhoog, laten ze maar gaan werken, zij doen er niets voor, ze zitten thuis te niksen en krijgen ook ineens meer geld.
Dat is de werker van het eerste uur die ziet dat de werker van het laatste uur 1 denarie krijgt en die dan denkt dat hij meer krijgt, maar hij krijgt gewoon wat in de cao is vastgelegd. Jezus houdt hiermee een spiegel voor aan zijn leerlingen. In die spiegel laat Hij aan de en kant het Israël van die tijd zien. Mensen, zoals de Farizeeën en anderen, die denken: “Ik houd mij aan Gods geboden, ik houd mij aan de wet, ik doe wat ik moet doen, ik doe dit al vanaf mijn jeugd, ik leef altijd netjes, ik ben trouw aan mij verplichtingen; dus ik heb er recht op dat God mij goed beloont, ik heb recht op welvaart en voorspoed.
Dat is de werker van het eerste uur. Daarover staat: “De eigenaar werd het met de arbeiders eens voor één denarie per dag …” Zij hebben een contract, zij hebben hun rechten en hun plichten. Maar van die andere werkers die niet als eersten gekozen werden, die niet als eersten werden geroepen, die niet vooraan in de rij stonden, die misschien wat minder sterk en minder snel waren, tegen hen zegt de eigenaar iets anders; hij zegt: “Gaat ook naar mijn wijngaard en ik zal u geven wat billijk is”. Dat is geen contract, geen CAO, ze moeten afwachten, want wie bepaalt wat billijk is, wat redelijk is. Dat bepaalt die eigenaar. Maar ze vertrouwen hem en ze gaan. Bij de laatsten van dat laatste uur, is het nog minder. Daar zegt de landeigenaar simpel alleen maar: “Gaat ook gij naar mijn wijngaard”. Zij weten helemaal niet wat ze kunnen verwachten. Misschien mogen ze de naoogst lezen als alle werkers al zijn vertrokken. Ze gaan in vertrouwen, ze vertrouwen deze man, hij wekt hoop dat er die dag toch nog iets verdient wordt en ze niet met lege handen thuis komen na weer een dag niets verdiend te hebben. Zij gaan in vertrouwen.
De Farizeeën hebben de wet van Mozes en zijn zo gaan denken over Gods koninkrijk. Maar bij God zullen veel eersten laatsten en veel laatsten eersten zijn. God is barmhartig. Als wij eisen waar we recht op menen te hebben, missen we Gods liefde, Gods gulheid en barmhartigheid. Dit ligt in het verlengde van de vergeving. Blij zijn als een ander vergeving krijgt, blij zijn als een ander ook voldoende krijgt om van te leven. Blij zijn omdat God goed is en zelf zo goed worden als God. Dan komt Gods Koninkrijk dichtbij. Amen.
Voorbede
Gods barmhartigheid overtreft onze verwachtingen, daarom bidden wij vol vertrouwen:
Wij bidden voor de Kerk, voor onze paus met zijn bezoek aan Marseille, wij bidden voor de synode van volgende maand, voor kerkelijke functionarissen en rechters, dat zij de weg volgen die Gods barmhartigheid ons wijst, dat de Heilige Geest in alles onze leermeester is. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze wereld, die gevangen blijft in bezorgdheid om eigenbelang, om winst, om macht en invloed, dat een doorbraak mag komen in oprechte zorg voor de naaste, voor passend werk en inkomen, voor een menswaardig bestaan voor iedereen. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochies en onze parochiekernen, dat we in de spiegel durven kijken die Jezus ons voorhoudt, dat we angst en jaloezie overwinnen, werken aan samenhang en verbondenheid en niemand uitsluiten van onze liefde en aandacht. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor echtparen, ouders, kinderen en kleinkinderen, dat we in onze gezinnen recht en rechtvaardigheid weten te overtreffen door liefde en barmhartigheid. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties