Waarom er kwaad is in de wereld? Vragen naar het waarom, dat helpt niet, want kwaad is een mysterie dat jouw verstand overstijgt. Wil je het kwaad de wereld uit hebben? Dit is de enige manier: draag het de wereld uit, draag het als een kruis op je schouders, maar draag het met liefde. Dan verliest het kwaad zijn kracht. Draag het de wereld uit, door de dood heen. Draag het totdat je het in Gods Hand kan leggen. God zal het omkeren en zo zal Hij de wereld herstellen, door zijn Lam, door zijn Zoon, door zijn Kind, door zijn Kerk, door ons. Geloof in het Lam van God is hét antwoord op de vraag naar ‘waarom’.
Eucaristieviering in de parochie van de H. Bartholomeus te Poeldijk, weekeinde van 18 en 19 januari 2003, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: B2003DHJ02B
Lezingen
E.L.: 1 Sam. 3, 3-10. 19.
Ev.: Joh. 1, 35-42
Homilie
Tweeënhalve week geleden wensten we elkaar Zalig Nieuwjaar. Maar in de paar eerste dagen van dit jaar, zijn we als parochie opgeschrikt door meerdere uitzonderlijke overlijdens. Een man in de veertig, Frans van der Ende, voor de tweede keer in een diepe depressie, en een onkruidverdelgingsmiddel is tè dichtbij. Een andere jonge vent, in de dertig, Ard Enthoven, wat medische klachten, de dokter onderzoekt het nog voor de zekerheid, het lijkt niet zo ernstig, maar kort erna begeeft zijn hart het. Vanmorgen was hier zijn uitvaart. Gisteravond, een jonge knul, Christiaan van der Knaap, begin twintig, een andere auto gekocht, een sportieve auto, want daar houdt hij van, even een ritje maken, en het is fataal.
Jonge mensen, in de bloei van hun leven. Echtgenote of vriendin, kinderen, ouders, iedereen blijft verslagen achter en moet overeind zien te blijven onder deze harde klappen van het leven. De harde klappen van het leven. Misschien valt het u op dat ik het zo noem en niet Gods Hand. Een van deze dagen, werd er een bloemstuk gebracht en de bloemist sprak me achterin de kerk even aan en zei: “Ja, pastoor, dan vraag je je af waarom zulke jonge mensen nu moeten gaan. Er zijn toch voldoende ouderen die naar de dood verlangen!?” Ik vroeg toen aan hem: “Waarom vraagt u ‘Waarom’?”
Gelukkig hoefde ik mijn vraag niet uit te leggen; hij gaf zelf antwoord. “Ja, dat is een menselijke reactie ‘waarom?’, want eigenlijk is daar geen antwoord op”. We hebben er nog even over doorgepraat. Op die vraag naar het ‘waarom’ kunnen waarschijnlijk dokters, psychologen of verkeersdeskundigen het beste antwoord geven. Het komt … omdat deze depressie zo werkte. Het komt … door het hart. Het komt … door een foutieve inschatting van de snelheid of een ander technisch aspect. Hoe meer informatie zij hebben, des te nauwkeuriger zij kunnen zeggen waarom dit ongeluk zo is verlopen, waarom het hart het heeft opgegeven of waarom de menselijke wil in een depressie niet meer echt vrij is.
Maar ik denk dat onze vraag naar waarom, daar ten diepste niet over gaat. Op een of andere manier komt de vraag naar het waarom uit een diepere laag, de laag waarin wij vragen naar de betekenis van de dingen. Je vermoedt, je tast, je speurt naar een diepere betekenis achter de gebeurtenissen. Eigenlijk hoop je dat God alles in de hand heeft, dat God toch de eindregie heeft. Maar als dit dan gebeurt, denk je: “Nee, dat kan toch niet. Waarom laat God dat dan gebeuren?”.
Is het niet zo, dat we angst hebben voor de gedachte dat God misschien niet de eindregie heeft. Dat God het niet in de hand heeft weten te houden? Is er niet een soort angst, dat als dat zo zou zijn, dat dan heel dit leven een eindeloos riskant project is, zonder evenwicht tussen goed en kwaad, onberekenbaar, onvoorspelbaar. Dit soort gebeurtenissen schokken ons vertrouwen in de goede afloop, in de redelijkheid van de dingen. Ze halen ons idee over God onderuit en we vragen ons af: “Kan er wel een God zijn, als Hij deze dingen toelaat?” Herkent u deze gevoelens en gedachten? En kunnen de lezingen van vandaag ons daarin een beetje verder helpen? Ik denk dat er voldoende aanzetten worden gegeven.
Heeft God alles in de hand? Op die vraag zeg ik ‘ja’ en ‘nee’. De sleutel ligt in dit ene woord van Johannes de Doper, die zegt, en dan wijst hij naar Jezus: “Daar is het Lam van God”. Stel nu dat God ons antwoord wil geven op onze vragen. Maar stel dat zijn antwoord niet aansluit bij onze ideeën en onze verlangens. Dan zitten we met een probleem. God kan ons niet duidelijk maken waar het echt om gaat en wij verlangen van God een antwoord dat Hij ons niet kan geven, want onze vraag is niet de goede vraag. Hoe komen we tot elkaar? Het is als een ontvanger die steeds op een andere frequentie zoekt dan de zender uitzendt.
Wat doet God om dit te doorbreken? Johannes zegt: “Daar is het Lam van God”. Dit zinnetje is Gods antwoord op ons geworstel met het kwaad in de wereld. Alleen geeft God geen antwoord op het waarom. Wij zouden wel willen weten waarom er kwaad is in de wereld? God, waarom is er kwaad en ellende, ziekte en pijn en leed, waarom is er verdriet en tegenslag, waarom kan het niet gewoon goed gaan, zodat we gelukkig zijn? Maar God geeft ons geen antwoord op die vraag ‘waarom?’. De Bijbel geeft een paar verhalen die een antwoord suggereren, maar het blijven bescheiden pogingen. Ook Jezus geeft geen antwoord op de vraag ‘waarom er kwaad is in de wereld?’. Misschien dat Hij die antwoorden van de Bijbel voldoende vindt. Jezus geeft wel antwoord namens God, maar Hij geeft een antwoord dat niet zomaar aansluit op die vraag naar ‘God waarom?’.
En wat is het antwoord van Jezus? Het lijkt erop dat Hij zegt: “Dit is die wereld. En vragen naar het waarom, dat helpt niet, want die antwoorden liggen verborgen in het verleden, of onbereikbaar ver in de toekomst, je kunt er alleen naar speuren. Maar, let op, mens, dit is jouw wereld, of je het leuk vindt of niet. Dit is jouw bestaan, dit is jouw leven. Kijk er goed naar. Kijk en zie. Kijk en zie dan álle aspecten, zie de pijn, zie de oorlog, zie wat mensen elkaar aandoen, zie het verdriet, zie het kwaad, kijk het aan, kijk het kwaad in het gezicht en weet dat het er is. Maar vraag niet aan God waarom, want kwaad is een mysterie dat jouw verstand overstijgt. Maar dan, blijf kijken en zie ook het mooie en goede, zie de schoonheid van de schepping, zie de kracht van het leven, zie de liefde, zie geluk, zie troost, zie tevredenheid en dankbaarheid. Mens blijf kijken en zie het geheel. En zie dan ook dat het niet in elk mensenleven al in evenwicht is.”
Toen zei Johannes de Doper: “Daar is het Lam van God”, “Zie het Lam Gods”, kijk goed, kijk heel goed. Wat doet dat lam? Het draagt de zonden van de hele wereld. Het Lam draagt het kwaad, Hij draagt het onrecht en Hij draagt het de wereld uit, door de dood heen. Daarin wordt het overwonnen, in Gods hand wordt het kwaad omgekeerd en wordt alles ten goede gekeerd. Wil je het kwaad de wereld uit hebben? Dan is dat de enige manier, draag het de wereld uit, draag het als een kruis op je schouders, draag de pijn, maar draag het met liefde, dan verliest het kwaad zijn kracht. Draag het de wereld uit, door de dood heen. Draag het totdat je het in Gods Hand kan leggen. God zal het omkeren en zo zal Hij de wereld herstellen, door zijn Lam, door zijn Zoon, door zijn Kind, door zijn Kerk, door ons.
Maar als dat waar is, dan is de vraag van ons openingslied wel heel verstrekkend: “Aan welke kant sta jij?” Sta jij aan de kant van dat lam? Ben jij als een van die leerlingen die zegt: “Wij hebben de Messias gevonden!”? Geloof je dat zijn weg de enige weg is om deze wereld weer in de richting van God te sturen? Geloof je dat? Dan is dat geloof in het Lam van God hét antwoord op je vraag naar ‘waarom’, het is Gods antwoord op een onbeantwoordbare vraag. En alleen vanuit dat geloof kunnen wij elkaar ‘Zalig Nieuwjaar’ wensen, ‘ondanks alles’. Amen.