Enkele uitspraken van de heilige Edith Stein: “Onze liefde voor de mens is maatgevend voor onze liefde tot God.” “Wie de waarheid zoekt, zoekt God, of het hem duidelijk is of niet.” “Accepteer niets als waarheid wat zonder liefde is, maar accepteer ook niets als liefde wat zonder waarheid is.”
Eucharistieviering in de parochie van de H. Bartholomeus te Poeldijk, 1 november 1998, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C1998ALLHC
Lezingen
EL: Openb. 7, 2-4. 9-14
TL: 1 Joh. 3, 1-3
EV: Mt. 5, 1-12a
Homilie
Daarna zag ik een grote menigte, die niemand tellen kon, uit alle rassen en stammen en volken en talen. Zij stonden voor de troon en voor het lam, gekleed in witte gewaden en met palmtakken in de hand.
Ziet u zichzelf al staan, daar ergens tussen die menigte? Het lijkt een beetje op de viering van palmzondag, de intocht met palmtakken in de handen. Maar het lijkt ook een beetje op een voetbalwedstrijd, waar aan het einde heel de menigte staat te deinen en zingt: “We are the champions”. Alleen met dit verschil de menigte waar het nu over gaat, zingt niet “we are the champions”, maar “He is the Champion”. En zij riepen allen luid: ‘Aan onze God die op de troon is gezeten en aan het lam behoort de overwinning!’.
Maar misschien houdt u niet van voetbal, en ook niet van deinende massa’s. Alleen als u absoluut niet van een menigte houdt, dan zit u met een probleem. Want het is Gods bedoeling dat er een menigte in de hemel zal zijn, zo groot dat ze niet te tellen is, er komt geen einde aan. Maar als we ervan uitgaan dat al dat soort menselijke beperkingen zijn verdwenen, angst voor de massa, pleinvrees, ruimtevrees of welke vrees dan ook en alle angst en schaamte is afgelegd, dat het dan goed is een plekje te vinden in die menigte, gekleed in witte gewaden en met palmtakken in de hand.
Maar om daar te komen moet je eerst bij een andere menigte horen. Die andere menigte komen we tegen in het Evangelie: ‘Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op en nadat Hij Zich had neergezet, kwamen zijn leerlingen bij Hem. Om bij de menigte in de hemel te komen is het nodig om je bij die menigte te voegen die probeert te leven als Jezus. Ik zeg niet dat ze Hem moeten kennen in woord en geschrift, maar wel dat ze proberen te leven als Hij, in woord en daad.
‘Toen Jezus de menigte zag, ging Hij de berg op’. Het is een bijzonder moment. Jezus die de berg opgaat, de menigte die op een korte afstand blijft staan en Hij die zijn mond opent in lessen van liefde en waarheid. Bij die menigte willen wij ook horen.
Als je daar staat, dan is het goed om wat rond te kijken. Zoals je ook hier in de kerk even kijkt wie er allemaal komen. Zo staan we daar midden tussen de heiligen. Wie zien Maria en de menigte engelen, met Michael aan het hoofd, met Johannes de Doper, Jozef, Petrus en Paulus. We zien onze patroon de heilige Bartholomeus, we zien Franciscus en Clara, Anthonius, Theresia (de grote en de kleine) we zien de heiligen die u in uw namen hebt, Jacobus of Cornelius, Theodorus enzovoort.
Wie we daar ook zien is een zuster die kort geleden door de kerk als heilige is erkend. Zuster Theresia Benedicta a la Cruce. Theresia Benedicta van het Kruis, geboren: Edith Stein. Een Joods meisje, opgewekt, gevoelig, intelligent, die graag danst en van het leven houdt. U hebt de reacties in de kranten waarschijnlijk gevolgd. Omdat ze van huisuit Joodse was, vonden sommigen dat de Kerk haar niet heilig mocht verklaren. Omdat ze in Auschwitz gestorven is, mocht ze volgens sommigen geen martelares genoemd worden.
Als God ook al die criteria zou hanteren, zou er waarschijnlijk geen heilige overblijven. Jezus was een Jood, Maria was een Joodse, Petrus en Paulus en vele anderen in het begin. Het aardige in de Kerk is juist dat zoiets bij heiligheid niet relevant is.
Daarom even iets over haar leven. Ik moet het beperkt houden, dus in vogelvlucht. Zij voelt al aan wat er gaat gebeuren, terwijl ze nog studeert. Ze is een begaafd filosofe en ze doctoreert summa cum laude, de hoogste eer bij een groot filosoof, professor Husserl in Freiburg.
Op een vrije avond leest ze wat. Ze pakt bij een vriendin een boek van Theresia van Avila, een autobiografie. Ze leest en leest, de hele nacht leest ze door tot ze het uit heeft. Dit is de waarheid zegt ze. Haar diepste diepte is geraakt. Haar zoeken naar waarheid als filosofe, heel haar studie, haar promotie, al de discussies, uit de Joodse traditie, uit de moderne tradities, alles komt in de schaduw te staan bij deze ontdekking. Dit is de Waarheid. En dat het echt is, blijkt uit de stap die ze zet. Ze wordt Katholiek. Ze wil behoren bij die Kerk die dit soort mensen voortbrengt. Heiligen, vrouwen als Theresia van Avila en anderen. Ze wil behoren bij die Kerk die Katholiek is, dat betekent Algemeen, een gemeenschap die aan God wil behoren en waar niemand buiten wordt gesloten vanwege ras of geloof, taal of cultuur, stam of volk of natie.
Vanaf nu ziet zij het Katholiek worden niet als het verlaten van het Jodendom, maar als juist een verruiming ervan. De traditie van het volk van God ziet zij doorgaan in de grote ruimte van alle volken en als zij in de oorlog wordt opgepakt is het omdat ze tot beiden hoort, omdat ze Joodse is en omdat ze Katholiek is. In haar komen de twee werelden bij elkaar, is de scheidsmuur opgeheven. Ze wordt opgepakt in het kader van de Jodenvervolging door de Nazi’s. En ze wordt opgepakt omdat kardinaal de Jong namens de Katholieke Kerk geprotesteerd heeft en zijn brief in alle kerken is voorgelezen.
Een vrouw, in een tijd dat vrouwen maatschappelijk niet veel konden bereiken. Een Joodse in een tijd dat de Joden vervolgd werden. Katholiek in een gebied en een tijd waarin ook de Katholieken weinig in tel waren. Het heeft haar niet gehinderd om haar grootheid te bewijzen.
Zalig de armen van Geest. Heel haar geleerdheid viel in het niet, toen ze Christus’ waarheid ontdekte, de intellectuele rijkdom van deze wereld liet ze achter om geestelijk rijk te worden in Christus.
Zalig de treurenden, want zij zullen getroost worden. In Auschwitz-Birkenau, hielp zij de mensen in de barakken die ze kon helpen. Zij ervaarde de troost van Christus, zij volgde Hem in het dragen van het kruis, in de diepste ellende, en was zo in staat anderen te troosten. Zalig die hongeren en dorsten naar de gerechtigheid. Zolang heeft zij gezocht naar de waarheid, dat was haar honger en dorst. In het Evangelie, in de persoon van de levende Christus, werd die honger en dorst volledig gestild.
Zalig de barmhartigen, want zij zullen barmhartigheid ondervinden. Zalig de zuiveren van hart, want zij zullen God zien. Zalig die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God genoemd worden. De heilige Edith Stein heeft nooit de vervolgers vervloekt of verwenst, ze heeft voor haar beulen gebeden en zo zelf waargemaakt wat zij van Jezus had geleerd. Ze heeft de vrede voorgeleefd en uitgedragen.
Zalig die vervolgd worden om de gerechtigheid, want hun behoort het Rijk der Hemelen. Zij werd niet vervolgd om enig kwaad dat zij had gedaan. Zij werd vervolgd omdat zij bij het Joodse volk hoorde. Zij werd vervolgd omdat zij kind was van de Katholieke kerk die opkwam voor de gerechtigheid. Zij behoort tot God en de hemel behoort haar toe.
Als u tegen die tijd ook bij die menigte staat, en u komt toevallig naast de heilige Edith Stein te staan, zuster Teresia Benedicta van het kruis, vraag haar dan zelf nog eens naar haar levensverhaal, ze zal met veel meer vuur, bewondering en liefde vertellen wat Christus in haar leven heeft gedaan. Ze zal ook aan u vragen, hoe uw leven is geweest, hoe uw liefde tot God is gegroeid, ze zal luisteren, met u meelachen om de hoogtepunten, met tranen in de ogen luisteren bij de dieptepunten en met u vol blijdschap zijn omdat ook u door het geloof hebt overwonnen.
Allerheiligen. We roepen ze aan, we vragen ze om hun voorspraak, we kijken naar hen als een voorbeeld, we vieren nu al feest met hen in de hoop en het vertrouwen eens met hen die hemelse heerlijkheid van Gods Vaderhuis te bereiken. Amen.