Je kunt niet God dienen en de mammon. De keuze tussen economie en vrede; dat we mogen kiezen voor vrede (en de rest komt van God).
Eucharistieviering in de parochie van de H. Bartholomeus te Poeldijk, weekeinde van 19 en 20 september 1998, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C1998DHJ25C
Lezingen
E.L: Amos 8, 4-7
EV: Lc. 16, 1-13
Homilie
Je zou je kunnen voorstellen dat je op vredeszondag een ander Evangelie kiest dan dit. Een andere eerste lezing misschien ook. Amos die erop wijst dat economie vaak voorgaat op het geloof en dat bedrog in de handel niet overeenkomt met Gods bedoeling. Wat heeft dat met vredeszondag te maken. En de gelijkenis van Jezus in het Evangelie, over een rentmeester die eveneens de boel bedriegt, en ook nog door Jezus geprezen wordt.
Deze lezingen zijn dan ook niet gekozen vanwege vredeszondag. Ze staan in het vaste schema op de 25e zondag door het jaar C. Het is dus min of meer toevallig dat vredeszondag precies hierop valt. Maar het is niet verkeerd. Zulke lezingen nodigen je uit om verder te denken. Want, heeft dit alles ook niet met vrede te maken?
Ik hoef niet uit te weiden over alle inspanningen voor vrede. De hoopvolle tekenen: ook de Baskische verzetsbeweging heeft een wapenstilstand afgekondigd. De Ira is hun al voorgegaan, misschien gaat het Lockerbie-proces door. Maar ook de moeizame onderhandelingen in het Midden Oosten, en brandhaarden wereldwijd, geluiden over etnische zuiveringen, een schijnbaar onschuldig woord voor afschuwelijke daden.
De strekking van het Evangelie komt vandaag sterk tot uiting in de slotregel: Je kunt niet God dienen en de mammon. Misschien vraagt u zich af wat de mammon betekent, waarschijnlijk vermoedt u het al. De mammon is het woord dat je bezit of je vermogen aanduidt, maar ook de winst. Soms heeft het een wat negatieve klank. Het gaat dan over oneerlijke winst, afzetterij en bedrog. Ons woord vandaag de dag is globaal de economie in het klein en in het groot, en de onrechtvaardige economie.
Vandaag klinkt dus een beetje de vraag of economie en vrede met elkaar te maken hebben. Het gevaar is dan wel dat deze overweging een economisch-politieke verkenning wordt in plaats van een bezinning op ons eigen doen en laten. Laten we daar dus voor oppassen.
Natuurlijk weten we dat vrede alles met economie te maken heeft. Je hoeft maar aan de wapenindustrie te denken die geld verdient aan oorlog voeren. Je hoeft maar aan landen te denken waar voortdurend oorlog is, omdat er olievoorraden, goud, erts en andere waardevolle stoffen in de grond zitten. Daar heeft economie alles met vrede of oorlog te maken.
Maar ook in het klein. De economie van je eigen portemonnee, die heeft ook te maken met de vrede in je eigen hart, in je eigen gezin, in je eigen bedrijf.
Op het groothuisbezoek van deze week, het eerste van de nieuwe ronde, kwam de vraag ter sprake of er geen spanning is tussen wat je hier in de Kerk hoort en dat wat er buiten in de praktijk, de harde praktijk van de handel gebeurt. En die spanning is er natuurlijk. De profeet Amos heeft het er al over en dat is een tekst die inmiddels meer dan 2700 jaar oud is. Blijkbaar is die spanning iets dat bijna vanzelfsprekend is en waar we altijd mee moeten worstelen. Word je agressiever op de markt, harder in je zakendoen, in je omgaan met je personeel, in je algemene levenshouding, is dat de enige manier om economisch te overleven? Of is de milde weg ook begaanbaar, de weg die andere waarden zoals eerlijkheid, behulpzaamheid, solidariteit, als belangrijkere waarde in het leven voorstaat, met één woord de weg waar goedheid vooropstaat. Sluiten economie en goed doen elkaar uit. Er zijn er ongetwijfeld die tot die conclusie zijn gekomen. Er zijn er gelukkig ook die zich daar niet bij neerleggen. Daarover spreekt Amos, dat komt tot een hoogtepunt bij Jezus, dat gaat door is zijn Kerk en dat zijn wij.
Als je zou moeten kiezen: vrede of economische vooruitgang. Wat zou u dan kiezen? Als je moest kiezen: vrede of winst. Kies je dan voor luxe met de dreiging van criminaliteit, politieke instabiliteit en bedreigde vrede, als dat het alternatief zou zijn wat zou u kiezen?
Ons probleem is dat we alles willen. We willen gezondheid, welvaart en welzijn, innerlijke vrede met God, we willen vrijheid van handelen en spreken, privacy, we willen ruimte en toch alles dichtbij, we willen natuur maar ook autowegen, we willen alles en kunnen maar moeilijk kiezen.
In de slotregel van het Evangelie geeft Jezus daar zijn antwoord op die vraag: Je kunt niet God dienen en de mammon. Je kunt niet voor God kiezen en de economie. Een van de twee moet voorrang krijgen. Laat je de economie voorgaan op God, kijk dan in de geschiedenis wat de gevolgen zijn. Durf je God te laten voorgaan op de economie, hoor dan wat Jezus je belooft als Hij zegt: zoek eerst het Rijk van God en al het overige wordt je toegeworpen.
In Jezus visie is het eenvoudig. Alles is van God: natuur, heelal, verstand, alles. Willen we het zonder God, op eigen houtje, dan zullen we na verloop van tijd God kwijt zijn en op de duur alles wat we dachten te winnen ook nog verliezen. Als wij samen leven naar Gods bedoeling, als we God dienen en niet de mammon, dan zorgt God dat we alles wat we nodig hebben zullen krijgen. Dan concurreren we elkaar niet dood, maar blijft wederzijdse hulp geboden worden, zoals de laatste dagen toch weer gebleken is bij de wateroverlast. Dan voel je dat solidariteit meer waard is dan een zakelijk contract. Dan ervaar je vreugde omdat andere waarden ons menszijn mee opbouwen.
Vredeszondag. Of het nu om macro- of micro-vrede gaat, de weg die Jezus wijst is de weg van de keuze, dag in dag uit, jaar na jaar, in het klein en in het groot, in de gezinnen en in de landspolitiek of wereldeconomie. Maar aangezien we op dat laatste niet zoveel invloed hebben, kunnen we beter kijken waar we in het klein de vrede dienen. Het helpt om te weten dat vrede in het klein een noodzakelijke bouwsteen is voor vrede in het groot.
Al met al toch niet van die ongunstige lezingen voor vredeszondag. Moge de vrede van Christus, dat is de vrede van God, de vrede in hart en ziel, moge dat onze vrede zijn, moge wij kiezen om God te dienen en niets of niemand boven Hem te stellen. Moge God ons allen helpen in die keuze, dat er vrede mag komen en de wereld eens en voorgoed Gods wereld zal zijn. Amen.