Is het niet een wonder dat al die gezichten uit al die landen, al die verschillende mensen, allemaal door God gekend zijn? Economie is naamloos en anoniem. De economie leeft van contracten. De Kerk leeft uit het Verbond.
Eucharistieviering 1 en 2 mei 2004, te Poeldijk, 19.00 uur en Monster 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2004TMP04C
Lezingen
E.L.: Openb. 7, 9. 14b-17
Ev.L.: Joh. 10, 27-30
Homilie
Een geweldige menigte, die niemand tellen kan, uit alle rassen en stammen en talen. Het lijkt een beetje op de uitbreiding van de EU met zoveel landen, zoveel talen, culturen, tradities en ook problemen. Is het niet wonderlijk dat de economie lijkt te bewerken wat in het geloof zo moeizaam gaat? Grenzen zijn lastig voor de handel. We hebben al eerder de stap gezet naar de Euro. Nu de uitbreiding met de nieuwe partners. Één Europa. Groot, machtig, sterk, invloedrijk, als een tegenwicht tegenover de Verenigde staten, tegenover Rusland, tegenover India, tegenover China of nog andere bestaande of opkomende grootmachten.
Wat kan de economie bewerken? Je boterham is erg belangrijk, geld is belangrijk, als je merkt dat oorlog meer kost dan het oplevert, dan stop je gaandeweg met oorlog. Als je merkt dat verschillende talen meer hinder geven dan iets anders, dan zorg je dat heel de wereld op de duur een en dezelfde taal spreekt. Als je merkt dat al die cultuurverschillen op de duur alleen maar lastig zijn omdat je er voortdurend rekening mee moet houden, dan zorg je dat er gaandeweg één grote wereldcultuur doorzet.
Totdat je merkt dat je voor verschillende culturen meer kunt produceren, dan kun je ook meer verkopen, dat geeft voordeel. Als je aan wapens goed kunt verdienen, laat dan af en toe maar een oorlogje uitbreken. De wetten van de economie zijn sterk. Jezus zegt in die richting: De kinderen van de duisternis zijn slimmer dan de kinderen van het licht. Als het licht het dan uiteindelijk toch wint van de duisternis, komt dat niet omdat de kinderen van het licht het zo goed doen, maar omdat het licht sterker is dan de duisternis.
In het weekend dat de Europese Unie zich uitbreidt, vieren we in de Kerk de zondag van de Goede Herder. We horen over een menigte die niemand tellen kan, over rassen, stammen, volken en talen. Maar die eenheid daarin komt niet door de economie, door een vrije markt, door handelsbelangen of het verlangen naar economische vooruitgang. Het gaat over een andere kudde, over zijn kudde. In deze dagen is er nog een andere eenheid gevierd. Die van de PKN, de protestantse Kerk in Nederland. Maar de vraag is of ook daarbij niet de angst om het kleiner worden sterker is geweest dan de liefde tot elkaar.
Mijn schapen luisteren naar mijn stem en ik ken ze en ze volgen mij. Is het niet een wonder dat al die gezichten uit al die landen, al die verschillende mensen, allemaal door God gekend zijn? Economie is naamloos, daarin krijg je een sofinummer. Economie is anoniem, dan ben je een schakel in de productie en consumptieketen. De economie heeft geen belang om jou te kennen, ze wil alleen jouw gewoonten kennen, zodat de markt beter kan functioneren. De economie leeft van contracten. De Kerk leeft uit het Verbond.
Het is de zondag van de Goede Herder. Wanneer ik met jonge mensen over God praat is meestal een van de eerste opmerkingen dat zij altijd bij God terecht kunnen, dat God er altijd is, dat God je accepteert zoals je bent, ofwel, gekend worden door God, door Jezus, gekend worden en bemind worden.
Laatst hoorde ik een socioloog spreken over vandalisme. Waarom worden bushokjes en prullenbakken zo gemakkelijk doelwit van vandalisme. Ze zijn openbaar, van iedereen en dus van niemand. Je hebt er geen relatie mee, je hoeft er niet voor te werken, het is anoniem. Openbaar bezit wordt gemakkelijker doelwit van vandalisme, het is naamloos bezit. Maar wat zo begint eindigt niet zo. Wie toegeeft aan geweld en agressie vanuit een naamloze maatschappij, wordt zelf steeds naamlozer, onpersoonlijker. De groep bepaalt wie je bent. En dan worden ineens voetbalspelers gemolesteerd, dan worden dieren mishandeld, dan worden mensen doodgeslagen of leerkrachten doodgeschoten. Wie zelf naamloos wordt, ziet anderen ook als naamloos. Wie zijn persoonlijkheid verliest kan de waarde van een andere persoon niet meer zien.
We leven in de tijd van het individualisme. Maar gaandeweg begin ik me af te vragen of het wel echt individualisme is. Want een mens wordt pas een individu als hij gekend en bemind wordt, als hij een naam heeft. Een mens wordt pas een mens als hij in liefde opgroeit, dan is hij gekend en kan zichzelf worden. De basis daarin is het gekend zijn door je ouders, door je familie, het gezin, je sociale omgeving. Maar diep daaronder ligt het gekend worden door Degene die aan de bron staat van alles, God zelf.
Daarom die vergelijking tussen de Economische Unie en de Kerk. Veel groter dan de EU is de Kerk. Niet beperkt door grenzen en handelsbelangen, door Oost of West, Noord of Zuid. Niet bepaald door een vrije markt of andere systemen.
Onze individualistische maatschappij schept schijnindividuen, economisch individueel, vrij om te handelen, te kopen en te consumeren; als we maar handelen, kopen en consumeren. Het echte individualisme vind je niet in de wereld om ons heen, dat vind je in het geloof. Echt individualisme vraagt een echte innerlijke vrijheid om altijd te kiezen voor wat goed is, wat waar is en schoon, wat duurzaam is en echt, wat opbouwt en herstelt, wat leven doet en in leven houdt, wat beschermt en geneest. Echt individualisme vraagt een innerlijke vrijheid die het eigenbelang overstijgt. Het vraagt een liefde die groter is dan onze gewone menselijke liefde.
Het verschil tussen de Economische Unie met economische individuen en de Kerk met gelovige individuen is de Herder. Loop je mee met de macht van de economie en word je gaandeweg een anonieme factor in de vrije markt of loop je mee met de herder die jou kent, die je brengt naar grazige weiden, die jou bemint, zozeer bemint dat Hij zijn leven voor je geeft. Het verschil is ook dit: aan de vruchten herkent men de boom. Economie en commercie, maakt individuen bijna automatisch egoïstischer. Het gaat immers om het hebben, het bezitten. Je leeft in de schijn dat als je meer bezit, meer luxe hebt en meer om te genieten, dat je dan gelukkiger bent. Jezus doet het andersom. Jezus geeft, Hij overwint alle vormen van egoïsme, Hij maakt gelukig en daardoor worden mensen minder egoïstisch, daardoor gaan ze ook geven, delen, tot en met zichzelf.
Natuurlijk weten we dat die twee werelden niet strikt gescheiden zijn. Meer nog, het is de bedoeling dat we vanuit dat leven met de Goede Herder in de wereld aanwezig zijn, zodat ook daar het goede van de Herder steeds meer door mag werken. Zo is de uitbreiding van de EU ook een kans, om het goede te delen met hen die het minder hebben en niet zozeer na te denken of we er rijker van kunnen worden. Het zal dus ook een toest worden of we wel echt gelovig zijn, echt die Goede Herder willen navolgen, om te worden: ‘Één herder en één kudde’. Amen.