Het is geen slaappil, geen kalmeringsmiddel, geen opium, het is een verbond, een nieuwe relatie en een perspectief dat mij hier en nu kracht geeft, in plaats van afzwakt, zijn perspectief maakt mij wakker, in plaats van slaperig, Hij maakt mij vrij, in plaats van afhankelijk. Dit geloof verbindt mij met God en zo met mijn diepste innerlijk, mijn diepste eigenwaarde, mijn diepste motivatie en uiteindelijke perspectief.
Eucharistieviering 10 en 11 februari 2007, om 19.00, 09.30 en 11.00 uur in de parochiekerken van de H. Willibrordus, de H. Jozef en De Goede Herder te Wassenaar, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2007DHJ06C
Lezingen
E.L.: Jer. 17, 5-8.
T.L.: 1 Kor. 15, 12. 16-20
EV.: Luc. 6, 17. 20-26
Homilie
De mooiste woorden kun je verkeerd begrijpen of verkeerd uitleggen. Dat kan per ongeluk gaan, maar het kan ook moedwillig gebeuren. Idealen uit het Evangelie kunnen misbruikt worden.
Vandaag horen we vreemde woorden. Zalig, gelukzalig, gelukkig, je bent te prijzen, jij die arm bent, jij die nu honger lijdt, jij die nu weent, als mensen je haten, uitstoten, beschimpen en je naam te grabbel gooien en besmeuren.
Ik kan me voorstellen dat mensen op een goed moment niet meer naar Jezus wilden luisteren. En zo is het ook later in de geschiedenis gegaan. Misbruik van het geloof, slechte voorbeelden, gedraai en manipulatie van het Evangelie voor eigen doeleinden, maakten van de Kerk en het geloof dikwijls een ongeloofwaardige karikatuur. Wat rond de Reformatie gebeurde, rond de Verlichting en bij de komst van het Communisme heeft hier veel mee te maken.
U kent misschien nog de opmerking van Karl Marx: “De ellende van de religie is een weerspiegeling van de echte ellende, het is hart van een wereld zonder hart, de geest van een geestloze omstandigheid. Het is het opium van het volk….” Voor Marx hield het geloof het echte geluk op afstand door een gevoel van geluk, dat geen geluk was. Marx dacht echt geluk te bereiken door klassenstrijd en materiële vooruitgang, door een welvaart op basis van wetenschap die zijn systeem zou brengen.
We weten inmiddels hoe de geschiedenis is gegaan, we weten wat het Communisme heeft gebracht, en wat de gevolgen zijn geweest. Ik ben daarom geneigd de uitspraak van Marx om te keren, naar aanleiding van wat de geschiedenis ons heeft geleerd. In onze tijd is de welvaart en de luxe het echte opium van het volk. Opium is net als zoveel andere genotmiddelen waaronder ook alcohol, verslavend, het vraagt gaandeweg om meer, het maakt je afhankelijk, het brengt je in een roes, het geeft je een geluksgevoel zonder aan de situatie iets te veranderen. Welvaart, gecombineerd met seks en luxe, is opium van onze tijd.
Marx heeft iets belangrijks gezien, maar heeft de verkeerde conclusie getrokken, omdat hij religie minachtte. Want wat natuurlijk wel waar is, dat is dat je iets goeds kunt misbruiken. Religie kan misbruikt worden. Onze laatste pausen hebben er steeds op gewezen. Niet religie brengt oorlog, maar religie wordt soms wel misbruikt om oorlog te voeren. De oorlogen gaan niet om religie, ze gaan om land, om bezit, om olie, en andere grondstoffen, oorlogen gaan over handel en invloed, oorlogen gaan over macht en aanzien. Maar door religieuze gevoelens te misbruiken kun je groepen tegen elkaar opzetten en vervolgens de schuld geven aan de religie en zo de echte boosdoeners buiten beeld houden.
Waar wil ik naar toe met deze preek. “Zalig, gelukzalig, gelukkig, je bent te prijzen, jij die arm bent, jij die nu honger lijdt, jij die nu weent, als mensen je haten, uitstoten, beschimpen en je naam te grabbel gooien en besmeuren.” Hoe makkelijk kan je dit verkeerd gebruiken en verkeerd verstaan. Het lijkt op een volkomen passieve houding, stil maar, wacht maar, heb geduld, het lijden is niet voor niets, er komen andere tijden. Is het dat echt wat Jezus bedoelt?
Het lijden van Jezus is wezenlijk voor ons geloof; maar is Jezus in zijn lijden passief? Een Lam dat tot de slachtbank wordt gebracht; onmachtig, weerloos en willoos, is dat het beeld? Dan hebben we toch een verkeerd beeld. Dit lam is slechts een lam in zijn vredelievendheid en als beeld van het offer. In zijn veroordeling en lijden is Jezus hoogst actief. Dit is niet zijn manier om armoede en honger te bestrijden of te dulden, maar het is zijn manier, zijn nieuwe weg om het onderliggende kwaad te overwinnen.
Toch is Jezus tegelijk ook degene die tot in de uiterste consequentie een oplossing biedt om armoede, honger, naaktheid, eenzaamheid en vervreemding te overwinnen. Daartoe schept Hij gemeenschappen die alles met elkaar delen. Gemeenschappen waar wordt gewerkt en gebeden, waarin wordt geleefd en gevierd. Maar het echte kwaad dat Hij bestrijdt zit dieper. Het is verkeerd te denken dat Jezus niet strijdt, de strijd die Hij te strijden heeft is dieper en zwaarder dan welke strijd ook. Kwaad niet met kwaad vergelden en juist met een overtreffende liefde het kwaad in zijn wortel overwinnen. Werken vanuit jouw relatie met God en niet bouwen op eigenmachtige kracht, niet de wapens als oplossing gebruiken. Jezus is uiterst actief in zijn lijden.
Wat bedoelt Hij dan met: Zalig, gelukzalig, gelukkig, je bent te prijzen, jij die arm bent, jij die nu honger lijdt, jij die nu weent, als mensen je haten, uitstoten, beschimpen en je naam te grabbel gooien en besmeuren omwille van mijn Naam. Want groot is uw loon in de hemel.
Is dat toch niet een soort opium, klinkt dat niet als: ‘Wacht maar tot de hemel, dan is er een geweldig loon’. De meeste mensen kunnen dat geduld overigens niet opbrengen. Nee, zo is het ook niet, het is geen slaappil, geen kalmeringsmiddel, geen opium, het is een verbond, een nieuwe relatie en een perspectief dat mij hier en nu kracht geeft, in plaats van afzwakt, zijn perspectief maakt mij wakker, in plaats van slaperig, Hij maakt mij vrij, in plaats van afhankelijk. Dit geloof verbindt mij met God en zo met mijn diepste innerlijk, mijn diepste eigenwaarde, mijn diepste motivatie en uiteindelijke perspectief.
De zaligsprekingen. Zij zijn de omkering van wat de mens in de evolutie van zichzelf heeft gemaakt. Pas als de mens die omkering meemaakt, doormaakt, in zich verwerkt en waarmaakt, dan pas komt de echte evolutie op gang, waarvan Jezus het definitieve hoogtepunt is in de gehele geschiedenis, in verleden, heden en toekomst.
De zaligsprekingen zijn zonder waarde, als je ze loskoppelt van God. De honger van de arme wordt niet opgelost door economische theorieën, hoe belangrijk ook, maar door bereidheid het goede te delen. Maar het wrange van de geschiedenis is, dat onze welvaart juist de kloof tussen rijk en arm vergroot, dat de welvarende landen hun handel beschermen, de welvaart doet dat waarvan Marx het geloof beschuldigde. Het sust ons in slaap, het maakt ons afhankelijk en onvrij en doet ons verlangen naar meer.
Zalig zij, die de zaligsprekingen verstaan en zich losmaken van de verslaving van deze tijd. Zij zullen alleen staan, maar toch niet eenzaam zijn, omdat zij verbonden zijn met God. Zij zullen sober leven, maar rijker zijn dan anderen. Zij zullen vrijwillig minder kunnen doen en toch vrijer zijn. Zij zullen nee moeten zeggen, maar ja horen van God en Gods koninkrijk.
Tegelijk spiegelt Jezus ook de tegenstelling voor: wat een pech voor jou, o wee, kommer en kwel, kun je iets ellendigers bedenken dan dat je alles hebt, maar je bent God kwijt geraakt. Je wint alles, maar verliest het echte leven. O wee, want dan ben je pas echt te beklagen. Amen
Voorbede
Bidden wij tot onze Vader in de hemel.
Bidden wij voor de Kerk, voor allen die zich inzetten voor Gods Koninkrijk, door armoedebestrijding en verkondiging, door ziektebestrijding en onderricht, door praktische inzet en door geloof, dat zij vol vreugde hun werk blijven doen. Laat ons bidden.
Bidden wij voor de wereld, waar religie vaak wordt misbruikt en verkeerd verstaan. Om oprechte verkondigers die zowel trouw zijn als oprecht, die geen kwaad met kwaad vergelden, die Jezus voorbeeld naleven en zo tonen wat echte waarheid is. Laat ons bidden.
Bidden wij voor allen die arm zijn, honger hebben, voor vluchtelingen en vereenzaamden. Dat zij mogen ervaren dat God aan hun kant staat, dat zij met hulp van mensen wegen vinden tot waardigheid en vrijheid, tot ontwikkeling en een goed bestaan. Laat ons bidden.
Bidden wij voor het milieu, materieel en geestelijk. Dat wij vrij worden, vrij om goede keuzes te maken, de vrijheid van Christus en de vrijheid van de kinderen Gods, dat wij vrij zijn om steeds het goede te doen. Laat ons bidden.