“Strijdt de goede strijd van het geloof”, schrijft Paulus, “Daartoe zijn jullie geroepen”. Die strijd gaat ook over de natuur, iets dat in onze tijd nog meer nodig is dan voorheen. De lezingen van vandaag zijn een oproep, een gewetensonderzoek en een aansporing zelf de noodzakelijke stappen te zetten.
Eucharistieviering in de parochie van de H. Augustinus, in de kerken van de H. Joannes de Doper (Katwijk) en de H. Willibrord (Oegstgeest), weekeinde van 28 en 29 september 2019, om 19.00, 09.30 en 11.00 uur, door pastoor Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2019DHJ26C
Lezingen
E.L: Amos 6, 1a. 4-7
Psalm: Ps. 146 (145) 7, 8-9a, 9bc-10
T.L: 1 Timóteus 6, 11-16
All. Vers. Johannes 6, 64b en 69b
EV: Lucas 16, 19-31
Homilie
Wat vindt u van het klimaat? Wat vindt u van de klimaatmarsen, de klimaattop, de klimaatmaatregelen? Vindt u het een hype, een gekte, een collectieve verdwazing of bent u het er helemaal mee eens, is het hoog tijd dat er wat gebeurt en we zijn al veel te laat? Is het een hype of is het serieus, of iets ertussenin? Klimaatfanaten en klimaatsceptici, klimaatwetenschappers en klimaatontkenners. Schermutselingen over en weer, maar, de wetenschappers krijgen steeds meer gelijk, de klimaatontkenners ontkennen inmiddels niet dat de klimaatveranderingen snel doorzet, je zou ook wel blind zijn, maar ze blijven wel hardnekkig beweren dat de mens daar invloed op heeft. En dat laatste, daar gaat het natuurlijk om.
Lang heeft de Kerk zich buiten deze discussie gehouden. Ook binnen de Kerk had je pro en contra, voor en tegenstanders, mee eens of mee oneens. Maar in 2015 is er iets veranderd, door de encycliek van paus Franciscus: Laudato Si’. Heeft de paus daar dan stelling in genomen? Ja en nee. Natuurlijk werpt de paus zich niet op als klimaatwetenschapper, dat is hij niet, maar hij erkent wel dat het gedrag van ons mensen invloed heeft, grote invloed. Hij kijkt daarbij echter vooral naar de mentaliteit. In 2013 schreef ik in een column: Het wordt tijd voor een echte klimaatverandering, in onze samenleving, in ons denken en doen. Als dat lukt, durf ik wel een profetie te geven dat het met de klimaatverandering van onze aardbol weer goed komt.
We zijn inmiddels zes jaar verder en er zijn zo weinig maatregelen genomen dat ik die laatste zin, dat het dan wel weer goedkomt met onze aardbol, niet meer zo maar kan herhalen. Waar de paus op wijst is dat met de klimaatverandering zoals zo vaak de armen in de wereld het eerst de dupe zijn. Zij hebben ineens geen dak meer boven het hoofd, zij moeten vluchten en verliezen familieleden bij overstromingen. Zij zijn het die het eerst en het ergst de verandering voelen. Het betekent dat de encycliek van paus Franciscus Laudato Si’ in onze tijd alleen maar actueler en belangrijker wordt. Natuurlijk is het nodig dat wetenschappers en technici zich verdiepen en oplossingen zoeken. Maar zij komen weinig verder, waarom? Omdat de klimaatverandering in de natuur het gevolg is van een mentaliteitsverandering in onze cultuur. De mentaliteitsverandering gaat vooraf aan misbruik. Eerst is er een mentale slordigheid en luiheid, je neemt het niet zo nauw, dan groeit gaandeweg de onverschilligheid. Vervolgens slaat het egoïsme toe en misbruiken we alles wat er is voor eigen genoegen.
Wanneer ik dan de profeet Amos hoor in de eerste lezing, dan denk ik: Er is weinig veranderd, wat hebben we eigenlijk geleerd: “Dit zegt de almachtige Heer: “Wee, de zorgelozen … , de zelfverzekerden … . Zij liggen op ivoren bedden en strekken zich uit op hun rustbanken; zij eten de lammeren van de kudde op … . Zij verzinnen maar liederen … ; zij drinken wijn uit brede schalen en zalven zich met de kostelijke olie, maar om Jozefs ondergang bekreunen zij zich niet. Daarom gaan zij als eersten de ballingschap in …”.”
In de wereld zijn wij de rijken, waarbij de een nog wat rijker is dan de ander. Zolang wij nog op vakantie kunnen gaan en nadenken over een nieuwe auto, horen we bij de rijken. Dat geldt voor Nederland en voor het grootste deel van West Europa en Noord Amerika. Dit woord van de profeet Amos is dus tot ons gericht. Jezus maakt het verhaal persoonlijk. Bij Hem gaat het over één rijke en één arme, vlakbij elkaar, de een ligt bij de ander op de stoep. Maar de rijke kent de arme niet. Hij wil hem niet kennen, hij houdt hem bewust buiten zijn gezichtsveld. Het is een zelfgekozen blindheid, een schuldige blindheid voor de nood van de naaste.
Ik kan nu een lang verhaal houden over de industriële revolutie, over economische modellen, over ideologieën, over kapitalisme en liberalisme, over protectionisme en politieke zelfverrijking. Maar … dat weten we wel. De kern is, willen we veranderen, of met een kerkelijke term: willen we ons bekeren?
De rijke landen hebben de grootste ecologische schuld opgebouwd maar ze zijn niet bereid die terug te betalen aan de armen van de wereld en evenmin aan de schepping. Dan wordt de kans steeds groter dat de armen het komen halen en dat de schepping zich wreekt.
Nu denkt u misschien, wat kan ik eraan doen? Ik heb een gewoon modaal salaris, of AOW en een klein pensioen. Toch kunnen we meer dan we denken. Want het gaat niet alleen om klimaatmaatregelen, wat we daarin kunnen doen is in ieder geval met goede besluiten van de overheid loyaal en positief meewerken en niet in de contramine blijven hangen. Maar het gaat eerst om de innerlijke klimaatverandering, de innerlijke mentaliteitsverandering, de innerlijke houding waarin we bereid zijn te delen, minder over te houden, minder luxe, minder reizen, minder economische groei, ja zelfs krimp, geen waardevast pensioen meer, geen salarisverhoging. Wanneer die bereidheid er is en als die mentaliteitsverandering bij ons begint, kan hij doorzetten in de bedrijven en bij de politici. Die mentaliteitsverandering zal heel de mensheid ten goede komen. Laudato Si’ is actueler dan ooit.
Voor ons geldt daarbij het woord van Jezus, dat we ons niet gedragen als de rijke in de parabel van vandaag, want dan zal de kloof tussen rijk en arm, die we op aarde in stand houden, definitief worden in het hiernamaals. Amen.
Voorbede
Wij bidden tot God.
Wij bidden voor alle Christenen, om bereidheid tot eenvoud en soberheid, tot erkenning van de schuld naar de arme landen en de natuur, om een wakkere houding waarin we ons niet hechten aan de welvaart, maar ons verantwoordelijk weten voor Gods schepping. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor de wereld, dat wapens worden omgesmeed tot ploegijzers, dat we we oorlogen voorkomen tussen hen die de laatste restjes uit de grond willen halen, dat we zelf vindingrijk worden in eenvoud en soberheid, dat we een nieuw geluk vinden in het beheer van Gods schepping. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochie en onze parochiekernen, dat we op de plaats waar we staan meedoen met de koers waartoe paus Franciscus ons oproept, dat we niet wachten op anderen, niet krampachtig vasthouden wat we hebben, maar beginnen met onze mentaliteitsverandering (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en alleenstaanden, voor echtparen, ouders, kinderen en kleinkinderen; dat we sober durven leven, de armen in deze wereld te hulp komen en samen goede rentmeesters zijn van deze aarde. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties