Wij zijn geroepen tot vrijheid in Christus.
Eucharistieviering in de parochie van de federatie RRM – H. Laurentius, in de kerk van de H. Liduina (Hillegersberg) en de HH. Laurentius en Elisabeth (kathedraal), in het weekeinde van 3 en 4 september 2022, om 19.00 en 11.00 uur (viering met Surinaamse gemeenschap), door plebaan Michel Hagen. A.M.D.G. – I.H.S.
Preek: C2022DHJ23C
Lezingen
E.L: Wijsheid 9, 13-18b
Psalm: Ps. 90 (89) 3-4, 5-6, 72-73, 74 en 77
T.L: Filémon 9b-10. 12-17
All: Johannes 8, 12
EV: Lucas 14, 25-33
Homilie
Deze zondag begin ik met de tweede lezing. Voor velen is dit misschien een wat onbekende lezing over Onésimus. Wie was Onésimus. Eigenlijk weten we niet veel méér dan wat hier geschreven wordt door de apostel Paulus. Onésimus is hoogstwaarschijnlijk een slaaf, waarschijnlijk een intelligent e jonge man, een schrijver misschien of boekhouder; maar hij is weggelopen bij Filémon. Waarom, dat schrijft Paulus niet. Het zou kunnen zijn dat toen Onésimus door Filémon als slaaf werd gekocht, Onésimus de onuitgesproken gedachte koesterde dat hij vrijgelaten zou worden aangezien Filémon een christen was. Dat deden Christenen vaker. Toen dat niet gebeurde is Onésimus weggelopen. Daarmee was Filémon het geld kwijt dat hij betaald had, maar miste bovendien het werk dat Onésimus moest doen.
Onésimus reist dan naar Paulus die waarschijnlijk in Efese in de gevangenis zit. Paulus ontvangt hem en maakt hem duidelijk dat wat hij gedaan heeft niet goed is, want de vrijheid in Christus heeft niets te maken met de vrijheid die hij nu als slaaf zoekt. Onésimus bekeert zich, hij wordt christen en vanaf die tijd helpt hij Paulus in zijn gevangenschap. Paulus raakt zeer op hem gesteld, maar hij wil dat het conflict met Filémon opgelost wordt, Paulus wil bovendien niet zelf in dit conflict betrokken worden. Filémon is de leider van een christengemeenschap in Kolosse, hij is welgesteld en de gemeenschap komt samen in zijn huis. Paulus wil dat Filémon nu Onésimus aanneemt als een broeder in Christus, dat hij hem niet straft, maar zich verheugt in zijn bekering tot Christus. Paulus wil dus dat Filémon, als leider van de geloofsgemeenschap, deze stap zet, niet vanwege het gezag van Paulus, maar uit liefde, aangesien liefde werkelijk vrijmaakt en een daad ui liefde een vrije daad is.
Later duikt Onésimus nog een keer op in de brief aan de christenen van Kolosse. Volgens de traditie heeft Onésimus uiteindelijk de apostel Timótheus opgevolgd als bisschop van de stad Efese en is onder keizer Trajanus de marteldood gestorven.
Waarom vandaag zo uitgebreid over Onésimus? Niet alleen omdat anders die tweede lezing onbesproken blijft, maar omdat juist nu in deze tijd Nederland zich meer bewust is geworden van haar slavernijverleden.
Slavernij. Waarom heeft de Kerk niet vanaf het jaar nul zich fel verzet tegen slavernij? Waarom heeft dat zoveel eeuwen geduurd? Soms was het zelfs een tegendeel, christenen probeerden met de Bijbel in de hand slavernij goed te praten. Uiteindelijk hebben de tegenstanders van slavernij het gewonnen. Hoe kwam het dat Jezus niet meteen in het Evangelie al fel tegen slavernij opkwam? Als Hij dat duidelijk had gedaan, was het toch veel gemakkelijker geweest om slavernij af te schaffen?
Bij Jezus zie je duidelijk de voorrang van het geestelijke boven het lichamelijke. “Als iemand zijn kruis niet draagt en Mij volgt kan hij mijn leerling niet zijn”. Het gaat om vrijheid in Christus, vrijheid tegenover de wereld, tegenover de cultuur, tegenover de heersende mening in de media, tegenover de politiek, de kranten, ja zelfs tegenover familieleden en vrienden, als je aan hun mening en visie meer aan gehecht bent dan aan Christus, dan zul je Christus niet kunnen volgen. Het gaat zelfs verder.
Het heeft er deels mee te maken dat de wederkomst van Christus en het eindoordeel eigenlijk binnen een tot twee generaties werd verwacht. Waar moet je je nog druk om maken, alleen om het heil van je ziel, want als Christus terugkomt, is alleen dat belangrijk, niet het lichaam. Als dat je overtuiging is, dan wordt al het andere onbelangrijk. Die vrijheid in Christus, die innerlijke vrijheid is veel belangrijker. We zien dat terug bij Paulus. In de eerste brief aan de Christenen van Korinte schrijft hij.
“Laat iedereen in de staat blijven waarin hij geroepen werd. Zijt gij als slaaf geroepen, laat het u niet verdrieten; en zelfs als gij vrij kunt worden, blijf dan toch liever slaaf. Want de christenslaaf is een vrijgelatene van de Heer; en hij die als vrij man geroepen werd, is een slaaf van Christus. Gij zijt allen gekocht en de prijs is betaald. Wordt geen slaven van mensen” (1 Korinte 7, 20-23).
“Laten daarom zij die een vrouw hebben, zijn als hadden zij ze niet; zij die wenen, als weenden zij niet; zij die zich verheugen, als waren zij niet verheugd; zij die kopen, als werden zij geen eigenaar” (1 Korinte 7, 29-30).
Maar met die gedacht had je net zo goed slavernij kunnen afschaffen in de eerste of tweede of derde eeuw. Want waarom een slaaf houden, waarom gehecht zijn aan dat bezit en gemak, doe alles weg en wees vrij.
Pas aan het einde van zijn leven dringt het bij Paulus door dat de wederkomst van Christus wel eens langer of zelfs veel langer kon duren. God heeft geduld met ons, het geloof moet over de hele wereld verkondigd worden. Dat kost tijd. De gevolgen daarvan op zijn eerdere uitspraken kon hij niet meer zien. Bovendien waren de Christenen tot de vierde eeuw een kleine minderheid. Na de vierde eeuw werd de kerk staatskerk en had de keizer en de staat zoveel invloed dat het besef niet doordrong dat slavernij een misdaad is tegenover de menselijkheid. Het geloof ontwikkelt zich maar langzaam, economische belangen overheersen meestal het denken, ook de theologie, en zeker ook de wetenschap en de rechtspraak. We hebben nog een lange weg te gaan. Amen.
Voorbede
God heeft alle mensen lief en wil ons vrij maken. Bidden wij daarom in geloof en vertrouwen.
Wij bidden voor alle christenen, dat zij zich niet laten binden door allerlei belangen in de wereld die onvrij maken, dat zij hun innerlijke vrijheid veilig stellen en de vrijheid van de naasten waarborgen. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor de samenleving, dat wij allen, na de afschaffing van slavernij ervoor waken om in een andere onvrijheid te belanden. Bidden wij voor bescherming van de vrijheid van godsdienst en eredienst, vrijheid van spreken en denken, vrijheid van publicatie en vereniging. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor onze parochies en onze parochiekernen, dat de geest van de eerste christenen, die alles ruimhartig deelden met elkaar, ook ons weer mag inspireren. Vragen wij dat onder ons niemand te rijk is en niemand tekort komt. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor de Surinaamse gemeenschap. Dat zij het goede uit hun oude cultuur weten te bewaren en het goede van de moderne tijd weten te selecteren en op te nemen. Wij bidden voor hen dat ze sterk mogen staan in het geloof opdat dit behouden blijft voor de huidige en volgende generatie. (Laat ons [zingend] bidden):
Wij bidden voor gezinnen en bijzonder voor de vormelingen die op weg zijn gegaan naar het Vormsel. Dat deze tijd hen mag helpen Christus beter te leren kennen, dat de Heilige Geest hen inspireert en kracht geeft, dat ouders en kinderen sterker worden in het geloof. (Laat ons [zingend] bidden):
Intenties