Luister, Israël, JHWH is onze God, JHWH alleen! Gij moet JHWH uw God beminnen met heel uw hart, met heel uw ziel en met al uw krachten.
Ik herinner me een avond van de tekstgroep van het jongerenkoor waar ik in zong, zo’n dertig jaar geleden. We bereidden de jongerenmis altijd uitvoerig voor, maar de meeste tijd ging toch zitten in de discussies. Zo ook over dit onderwerp: God beminnen. Zelf was ik in die tijd nadrukkelijk met dit onderwerp bezig en ik vroeg me daarom af hoe anderen daarnaar keken. Een van de leden van de tekstgroep kwam er rond voor uit. Zij had het niet zo op het beminnen van God, zij probeerde liever haar naaste te beminnen. Dat is meer dan genoeg en ook moeilijk genoeg.
Dat antwoord heeft lang in mijn gedachten doorgeklonken. Aan de ene kant begrijp ik haar antwoord. Het is haar interpretatie van de woorden van Jezus, als Hij deze tekst uit de Thora aanvult met de woorden: “… en uw naaste als uzelf.” Voor Jezus is het duidelijk dat je God niet kunt beminnen zonder je naaste te beminnen. Mag je dit ook zo ver doortrekken dat het voldoende zou zijn om de naaste te beminnen zonder God te beminnen? En kun je de naaste echt beminnen zonder God te beminnen?
Dit vooropgesteld; als iemand erin slaagt om de naaste te beminnen, dan staat zo iemand werkelijk in aanzien bij God. En als om te beginnen alle mensen zover zouden komen, dan was de wereld er al een stuk beter aan toe. Toch is Jezus in het Evangelie duidelijk dat dit voor Hem en zijn volgelingen niet genoeg is. Bij Hem komt God altijd op de eerste plaats. Hij laat God en de naaste echter nooit tegen elkaar uitspelen. Voor Hem zijn het belang van God en het belang van de naaste nooit met elkaar in strijd. Hij slaagt daarin omdat hij een heel eigen visie heeft op wat het belang van de mens is. Heel veel menselijke belangen ziet Hij als niet belangrijk, vaak zijn ze zelfs tegengesteld aan wat Hij als ons echte belang ziet.
Zo komt Hij tot uitspraken: “Wie zijn leven wil redden zal het verliezen, maar wie zijn leven verliest om Mij en het Evangelie, zal het redden.” Voor Jezus is God zelf juist het echte belang van de mens; God kennen, God beminnen, Gods wil volbrengen, dat is pas echt leven. Dat is niet een leven voor jezelf, maar een leven waardoor Gods plan met de mens tot voltooiing komt.
Terug naar de gespreksgroep. Kun je de naaste beminnen zonder God te beminnen? De profeten in Israël hadden het al vroeg begrepen en Jezus maakt het eens en voor al duidelijk: Een mens zonder God, maakt uiteindelijk zichzelf tot god. Dat is per definitie een afgod. De geschiedenis laat ons zien hoe met regelmaat geprobeerd is een staat zonder God en zonder Kerk te scheppen, of God en geloof te misbruiken voor eigen macht en aanzien, wat soms nog erger is. Daarom zal het nooit genoeg zijn om alleen de naaste te beminnen. We hebben Jezus nodig. Hij is God, Hij toont ons wat God-zijn is en leert ons daarna wat mens-zijn is. Hij leert ons wat echt beminnen is met een liefde die alle eigenbelang voorbij is. Hij leert ons God te beminnen en de naaste. Alleen zo worden wij mensen zoals wij bedoeld zijn, kinderen van God.
Pastoor Michel Hagen