Deze dagen hoorden we bij de nieuwsberichten dat er een griepgolf over ons land trekt. Helaas werkt de griepprik deze keer maar bij ongeveer 20% van de mensen, omdat het griepvirus intussen is veranderd. Dat is lastig, want door de juiste griepprik krijgen minder mensen de griep. Zo wordt het virus minder vaak doorgegeven, waardoor de griepprik helpt bij het voorkomen van griepepidemieën.
Mensen en dieren kunnen de griep krijgen. Het is een slim virus dat goed gedijt in onze natuur. Het virus heeft een handicap dat in feite een voordeel blijkt te zijn. Menselijke genen repareren zich als er een afwijking ontstaat. Het griepvirus heeft echter niet zo’n reparatiesetje. Bij het vermenigvuldigen ontstaan vaak afwijkingen. Als een afwijking niet funest is, overleeft dat virus en gaat vervolgens als een nieuw virus aan de slag. Het wordt niet herkend door onze afweer. Zo gaat het jaar in jaar uit.
Dat wij griep krijgen, betekent dat we normale mensen zijn. Een auto kan geen griep krijgen, een robot ook niet. Hier moest ik aan denken in verband met onze cultuur. Je hoeft geen cultuurpessimist te zijn om te zien, dat onze door commercie en een houding van maakbaarheid gedomineerde cultuur, met een overmaat aan individualisme en relativisme, niet erg gezond is voor mensen. Ideeën gedragen zich soms als virussen en wij mensen zijn er gevoelig voor.
De gezondheid van een samenleving wordt grotendeels bepaald door de gezondheid van de ideeën. Maar hoe weet je welk idee gezond is? Het idee van autonomie is op zich gezond, maar grenzeloze autonomie tast een samenleving aan. Autonomie is gebaat bij individualisme, die twee ideeën versterken elkaar. Voldoende individualisme is gezond, maar absoluut individualisme is een doodsteek voor de gemeenschap. Ook de economie wordt bepaald door ideeën, bijvoorbeeld dat de vrije markt een gezond natuurlijk principe is. Voor sommige economen is het idee dat de markt gereguleerd moet worden als vloeken in de kerk.
Wanneer een gezond mens de griep krijgt, gaat dat in een à twee weken weer over. Ons systeem herkent de indringer en schakelt hem uit. Hoe is dat met ideeën? Kan je ook zeggen dat een gezond mens de schadelijke ideeën herkent? Zo gemakkelijk is dat niet. Om schadelijke ideeën te herkennen hebben we een gezond denk- en referentiekader nodig. Het probleem is echter, dat ons denkkader grotendeels wordt opgebouwd door ideeën. In een cultuur waar alle ideeën vrij spel hebben, kunnen allerlei verschillende denkkaders ontstaan, gezonde en zieke, alles door elkaar.
Verkeerde ideeën zijn gevaarlijker dan virussen. Denksystemen zoals communisme en nazisme, hebben in een halve eeuw meer doden veroorzaakt dan de Spaanse griep, de Aziatische griep, de Hongkonggriep en de Mexicaanse griep bij elkaar. Omdat wij mensen zijn, zijn wij gevoelig voor ideeën. Om geestelijk gezond te blijven biedt onze Kerk een gezond en bestendig denkklimaat aan, met een sociale leer, met leefregels als de tien geboden en de vijf geboden van de Kerk. Bovenal reikt de Kerk ons in het Evangelie en de Sacramenten gezond geestelijk voedsel aan. Noodzakelijk om geestelijk gezond te overleven.
Pastoor Michel Hagen