Wanneer we eens tien of vijftien jaar verder kijken, desnoods twintig jaar, hoe is het dan gesteld met onze Kerk in Nederland? Resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Toch is het de moeite waard om terug te kijken en te zien waar we rekening mee moeten houden.
Een groot deel van de generatie van na 1945 is vervreemd geraakt van de Kerk. Dat heeft grote gevolgen gehad voor de leeftijdsopbouw in de parochies. Er is een kleine aanwas van onderop met enkele gezinnen en daarboven een flink aantal ouderen. De tussengeneratie, de babyboom generatie, ontbreekt grotendeels. Inmiddels is dat echter ook de generatie die vergrijst en met enkele tientallen jaren overlijdt. Dat betekent dat we over tien of twintig jaar de balans kunnen opmaken en zien waar we als Kerk in Nederland en West Europa staan. Hoeveel gelovigen zijn er dan over? Hoeveel kerken hebben we nog nodig? Hoeveel priesters, diakens en andere kerkelijke werkers zijn er op dat moment?
Zo vooruitkijken kan verstandig zijn, maar prognoses mogen niet het laatste woord hebben. Met het optreden van paus Franciscus zien we hoe wisselend de maatschappij op de Kerk kan reageren. Je kunt nooit helemaal de balans opmaken, steeds weer moeten we kijken hoe we hier en nu Kerk kunnen zijn.
Wat zal dan de Christen van de toekomst zijn? Hoe geven we ons Christen-zijn vorm, hoe werkelijk zullen we de navolging van Christus waarmaken? Twee ontwikkelingen zou ik willen noemen.
In het verleden was geestelijke leiding, het hebben van een geestelijk leidsman of leidsvrouw vaak voorbehouden aan religieuzen. Een doorsnee gelovige had meestal alleen een biechtvader. De afgelopen decennia zien we echter een toenemend verlangen naar het krijgen van geestelijke leiding. Er zijn ook steeds meer leken die zelf een opleiding volgen om geestelijke leiding te geven. Dit is een goede en authentieke ontwikkeling. Vanaf het begin van de Kerk is er altijd een element geweest van persoonlijke begeleiding. We zien het reeds bij Jezus Zelf; mannen en vrouwen gaan bij Hem in de leer. Wie verder wil komen dan gemiddeld, heeft begeleiding nodig. Stilstand is achteruitgang. Éducation permanente is nodig. Wat in muziek, wetenschap, beroepen, sport en kunst vanzelfsprekend is, geldt ook voor het geestelijk leven.
De tweede ontwikkeling die ik wil noemen, is de herontdekking van het samenkomen in kleine groepen, zoals in small christian communities, kleine kringen van gelovigen die wekelijks samenkomen om het geloof te delen, te vieren en met elkaar te lezen en te leren. Ook dit is zowel een authentieke als een positieve ontwikkeling. Het samenkomen in kleine kring was bij de eerste Christenen vanzelfsprekend, maar in de afgelopen eeuwen was hiervan nauwelijks meer sprake doordat parochies duizenden parochianen gingen tellen.
Kijkend naar de toekomst lijkt het mij dat beide nodig zijn om je in de toekomst werkelijk als christen te kunnen ontplooien: Geestelijke leiding en een kleine gemeenschap waarin je samen met anderen je geloof verdiept. Het zal bijdragen aan een authentieke beleving van je Christen zijn, werkelijke navolging van Christus.
Pastoor Michel Hagen