Er zijn nog lezers die een duidelijke herinnering hebben aan de Tweede Wereldoorlog. Het drama van 1940 – 1945 was deels een gevolg en een vervolg op WO I. Wanneer je ziet hoe toen de oorlog begon, besef je hoe weinig er nodig is voordat er weer oorlogen uitbreken. Met de inval van Rusland op de Krim dringt de oorlog Europa opnieuw binnen. Hoe komt het toch dat er steeds weer oorlog uitbreekt?
Afgelopen zondag hoorden we Jeremia: “Telkens als ik het woord neem, moet ik schreeuwen, “geweld en onderdrukking” roepen. Het woord van de HEER brengt mij iedere dag schande en smaad” (Jer. 20,7-9). Jeremia heeft geen leuke boodschap, hij ziet de gevolgen van de levenshouding van Israël. Afgodendienst, onoprechte eredienst, steunen op eigen macht, geen vertrouwen in God en Gods Wet, Gods Verbond. Hij moet hen de consequentie voor ogen houden, hij moet ze wakker schudden.
In de geschiedenis van Israël zie je steeds dezelfde herhaling: Afval van God betekent oorlog, ballingschap, onderdrukking, slavernij. Toewenden tot God betekent herstel, vrijheid, terugkeer. Toch is dit model iets te eenvoudig. Er is nog zo’n model in de Bijbel terug te vinden: Zondigen betekent dat God je straft. Niet zondigen betekent dat God je beloont. Daarvan weten we dat Jezus het er niet mee eens was. God laat immers de zon opgaan over slechten en goeden en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen (Mat. 5,43-48). Jezus leert ons de vijanden lief te hebben, omdat God hen liefheeft. Tegelijk geldt dat we de waarschuwingen uit het Oude verbond niet mogen vergeten.
Wanneer we God verlaten, te makkelijk gaan leven, niet meer leven met het oog op het hiernamaals, te materieel, vooral voor het aards geluk, dan gebeurt er iets in de maatschappij, waardoor de vrede wordt ondermijnd. Wanneer een samenleving Jezus niet navolgt, niet oppakt wat Jezus ons leert over God de Vader, als een samenleving haar eigen godsbeelden schept – soms een slap aftreksel van wat Jezus leert, soms iets heel anders – dan valt een maatschappij terug op haar eigen ideeën, haar eigen kracht en macht. Dan valt de maatschappij terug naar de wetten van de evolutie en de wetten van de sociologie, de wetten van de groepsdynamica en de economie, dan is het de wet van de sterkste en de wet van overleven. Zonder Jezus, zonder de heilige Geest, zonder de Vader, komen we niet verder dan een vrede door geweld en macht, door wapens en oorlog.
Er is alleen kans op vrede wanneer de meerderheid van de landen de houding van Jezus aannemt. Alleen door Jezus leren we de Vader echt kennen. Hij zegt: “Niemand komt tot de Vader, tenzij door Mij”. Zonder Christus tuimelen de godsbeelden over elkaar heen, waarbij elk godsbeeld zijn eigen religie schept, soms met fanatisme of haat en geweld. Ook wij Christenen moeten steeds onze kijk op God zuiveren, willen we niet wegzinken in eenzelfde gedrag.
Er zijn vele mechanismen die meewerken in de richting van oorlog, ze groeien en bloeien, naarmate we Gods vredelievendheid en mildheid vergeten. Jezus leert ons eigenbelang te overwinnen, Gods wil te zoeken en daarvoor het kruis op te pakken. Vrede kost veel. Tegelijk is vrede onze enige toekomst.
Pastoor Michel Hagen