Wij kennen in de Kerk de traditie van het gewetensonderzoek. Daarbij probeer je in je ziel te kijken en je eigen gedrag te onderzoeken. In gesprekken over de Biecht, het sacrament van Boete en Verzoening, zeggen mensen soms dat ze niet weten wat ze zouden moeten biechten. Dit betekent dat het gewetensonderzoek niet dagelijks wordt beoefend.
Voor het gewetensonderzoek zijn biechtspiegels beschikbaar. In gebedenboeken staan dan vragen die je voor jezelf kunt beantwoorden. Soms zijn die vragen opgebouwd vanuit de tien geboden en de vijf geboden van de Kerk. Soms op een andere manier. Ze zijn bedoeld als een hulp om na te gaan hoe het met jezelf staat. Ze zijn ook bedoeld om de valkuil te voorkomen waarbij je je eigen fouten niet ziet. Op het internet staan verscheidene biechtspiegels met handige tips en vragen om te kijken naar jezelf, naar je relaties en naar je doen en laten. Ook het gebed voor Vrede van de H. Franciscus van Assisi is een goede biechtspiegel.
Onze samenleving heeft haar eigen gewetensonderzoek; die wordt echter bepaald door de trend van de tijd, door wat in zwang of in de mode is. Dan word je al snel afgerekend op dat wat politiek correct is. Eigenlijk is dat geen gewetensonderzoek maar een norm die je van buiten wordt opgelegd. In een echt gewetensonderzoek ga je na wat dit voor invloed op je heeft, en of het wel past bij Christus.
Afgelopen zondag sprak Jezus over het gebed van de tollenaar (Lucas 18, 9-14): “De tollenaar bleef op een afstand en wilde zelfs zijn ogen niet opheffen naar de hemel; maar hij klopte zich op de borst en zei: ‘God, wees mij zondaar genadig’.” Met die laatste woorden eindigt ook de oefening van berouw: “Heer, wees mij zondaar genadig.” De tollenaar drukt zijn schaamte uit, hij is zich bewust van zijn tekortschieten. Hij klopt zich op de borst. U kent dit gebaar. Wij hebben dat bij de oude schuldbelijdenis aan het begin van de Mis; driemaal een klop op de borst bij: “Door mijn schuld, door mijn schuld, door mijn grote schuld”.
In het gebed van de tollenaar staat God centraal; de man is zich bewust van Gods aanwezigheid, van Gods heiligheid, Gods grootheid, en daartegenover zijn eigen kleinheid en tekorten. Als we trouw zijn in ons gewetensonderzoek, helpt ons dat om dichter tot God en elkaar te komen. Niemand hoeft bang te zijn om zichzelf onder de loep te nemen. Altijd mogen wij vertrouwen op Gods goedheid en barmhartigheid.
Plebaan Michel Hagen
Katholiek Nieuwsblad #23 – Week 43 2022