Hoe vlak kan een discussie worden? Dat vroeg ik mij laatst af met betrekking tot het celibaat. Vervlakking is een permanent probleem met oneliners in media en politiek. Ook bij de discussie rond het celibaat wordt dit duidelijk. Een man of een vrouw leidt een leven zonder huwelijksrelatie, zonder seksuele intimiteit en nageslacht. Het celibaat kwam ter sprake bij een ontmoeting na de ochtendmis. Enkele parochianen brachten onder woorden wat de dominante media over het celibaat zeggen: “Celibaat is een uitvinding van de Kerk. Celibaat is pas in de late middeleeuwen opgekomen. Celibaat is de oorzaak van het priestertekort. Celibaat is een mensonwaardige wet die seksueel misbruik veroorzaakt.” Ik dacht: “Nog even en het celibaat is de oorzaak van alle kwaad in de wereld”.
Iemand stelde de vraag: “Wie heeft het celibaat uitgevonden?” Dat is interessant, want wanneer je dat onderzoekt, blijkt het celibaat ook in stromingen als het hindoeïsme, het boeddhisme en het taoïsme te bestaan. Met de vondst van de Dode Zee-rollen in de omgeving van de ruïnes van Qumran (1947-1956) werd bevestigd dat in de tijd van Jezus, ook binnen het Jodendom, groepen waren (zoals de Essenen) die het celibaat kenden. Het celibaat op zich is oud en wijdverbreid. Ook Jezus zelf leefde celibatair.
Wat is er dan mis met het celibaat? Is seksuele onthouding ondraaglijk? Paulus zegt daarover in 1 Kor. 7,9: “Maar als zij zich niet kunnen beheersen, laten zij dan trouwen. Het is beter te trouwen dan te branden.” Paus Paulus VI noemt in zijn encycliek ‘Sacerdotalis caelibatus’ van 1967 het celibaat en het priesterschap beide een charisma, een genadegave van God. Ik denk dat dit precies het punt raakt waar het mis kan gaan.
Het lijkt erop dat het celibaat dikwijls vooral als een keuze is benaderd; zij het ook vrijwillig en vanuit een religieuze motivatie. Als echter het celibaat met de woorden van Paus Paulus VI een charisma is, dan moeten mensen eerst ontdekken of zij dit charisma hebben ontvangen of kunnen ontvangen. Voor veel celibatairen is het celibaat geen groot probleem, maar in het verleden is celibaat te vaak op de koop toe genomen. Dan is het op den duur moeilijk te onderhouden of kan tot andere mistoestanden leiden.
Het celibaat mag natuurlijk ook geen egoïstisch vrijgezellenbestaan zijn met een religieus sausje. Celibaat is een charisma, een gave. Die gave is er niet zomaar. Elke gave van Christus is er ten dienste van Gods Koninkrijk. Het is de gave van de totale toewijding, de totale beschikbaarheid en de totale navolging. Daaruit mag niet de idee volgen dat het huwelijk minder totaal is, minder toegewijd of minder navolging van Christus. In beide omstandigheden kan iemand zich 200% geven of vooral voor zichzelf leven. Het verschil is, dat het huwelijk verantwoordelijkheden meebrengt die aan de ene kant levensvervulling en vreugde schenken. Aan de andere kant geeft het ook zorgen en vraagt het veel tijd en energie voor het aardse bestaan. Het celibaat als gave, als charisma en roeping, geeft vrijheid ten dienste van God en de mensen. Die gave mag opnieuw ontdekt worden.
Pastoor Michel Hagen