Wanneer je op het internet zoekt naar de geschiedenis van de monogamie, vind je niet veel. Waarom één man en één vrouw, terwijl dat in de dierenwereld helemaal niet zo gewoon is? Natuurlijk wordt er over monogamie wel geschreven, maar dan toch meestal vanuit de biologie. Waarom is de mens monogaam? Waarom is de zwaan monogaam? Waarom zijn het klauwaapje, de Californische veldmuis en de Amerikaanse zwarte gier monogaam? Is er verschil tussen mens en dier in het soort monogamie en de reden waarom?
Wetenschappers zoeken het in voordelen in de evolutie. De man zal zijn eigen kroost meer beschermen. Ook zoeken ze het in de kwetsbaarheid van de baby; het duurt al snel meer dan een jaar voordat een baby leert lopen. Inmiddels is er ook een gen ontdekt dat het hormoon ADH aanmaakt. Wat extra van dat hormoon helpt de partners monogaam te blijven. Alcohol verstoort die aanmaak, teveel alcohol ondermijnt monogamie.
Het is interessant om in de Bijbel te zien dat de aartsvaders Abraham, Isaak en Jakob nog niet strikt monogaam waren. In de tijd van Jezus was monogamie wel het gewone uitgangspunt. Mozes had weliswaar scheidingregels opgesteld, maar huwelijkstrouw was zeer belangrijk. Vooral ook vanwege de verstoring van de sociale orde stonden er zware straffen op overspel.
Eén aspect van monogamie kom ik tot nu toe weinig tegen; het feit dat de mens een persoon is en een dier niet. Dieren hebben zekere persoonlijke kenmerken, maar zijn niet een persoon zoals de mens dat is. Ook de band met het nageslacht is persoonlijk. Een persoonlijke band reikt verder dan een biologische band. Een kind opvoeden en leren mens te zijn, een cultuur overdragen, gaat verder dan biologisch overleven. Een mens kan zich alleen volledig als persoon ontwikkelen vanuit een stabiele persoonlijke relatie.
Kijkend naar deze maatschappij valt het me op dat wetenschappelijk vaststaat dat monogamie al een ontwikkeling van miljoenen jaren kent en in onze genen is vastgelegd. Monogamie is de natuurlijke biotoop van de mens. Monogamie is bovendien een evolutionaire verworvenheid die voortkomt uit het belang en het welzijn van de kinderen Tegelijk is hier in het Westen een cultuur opgebouwd waarin scheiden steeds gemakkelijker en geaccepteerder is geworden. Hoewel wetenschap in hoog aanzien staat, trekken we niet de conclusie monogamie beter te beschermen. Zelfs niet als we zien dat de kinderen in onze moderne tijd inderdaad het meest de dupe zijn.
Hoe kan dat? Wie heeft er eigenlijk belang bij de hedendaagse cultuur, wie heeft belang bij ontwrichting van huwelijken en ontwrichting van de samenleving? Iemand moet er voordeel aan hebben, anders kan zo’n ontwikkeling niet zo lang en grootschalig doorgaan. Een goede analyse daarvan zou welkom zijn. Het kan ons helpen om het evenwicht te herstellen en te bouwen aan stabiele huwelijken met stabiele kinderen en daarmee aan een stabiele samenleving. Laten we ondertussen niet wachten op politiek, wetenschap, media en onderwijs; we hebben een fantastisch geloof met het schitterende sacrament van het huwelijk. Een solide basis om tegen de stroom van deze tijd in aan die stabiliteit te werken.
Pastoor Michel Hagen