We zijn bijna halverwege de vasten. Het schiet al op, nog even en de Goede Week staat voor de deur. In mijn preek op Aswoensdag heb ik genoemd hoe de Kerk denkt over de veertigdagentijd. Dit is een tijd van meer aandacht voor gebed, voor de sacramenten en de dienst aan de naaste. Spiritualiteit, liturgie en diaconie zijn belangrijker dan niet snoepen of niet roken of geen alcohol et cetera. Inzet in liefde voor God en de naaste staan centraal in de vastentijd. Toch zijn ook de “oude” vormen van vasten van belang. Soberheid helpt ons los te komen van allerlei ingesleten gewoontes, waarvan we soms denken dat we niet zonder kunnen. In deze laatste weken wil ik daarom aandacht vragen voor een minder voor de hand liggende vorm van verslaving en dus ook een ander vasten.
Oude energiebronnen
Laten we eens duizend jaar teruggaan. Reizen deed je lopend, of op een paard of ezel of per zeilschip. Om te koken gebruikte je hout, net als voor de verwarming van de woonkamer. Meer verwarming was er niet, want je had truien en dekens en een bedstee. We gebruikten de wind voor zeilschepen en windmolens en misschien nog wat watermolens in de rivieren. We leefden allemaal van hernieuwbare energiebronnen. Met de vondst van turf, steenkool, olie en aardgas kwamen de eeuwen van “vooruitgang”, die ons hebben gebracht in onze eenentwintigste eeuw.
Vast in energie – energieverslaving
Denk nu niet dat ik zomaar terug wil naar die middeleeuwen, ik wil stilstaan bij onze energieverslaving. Wie is zich bewust van die verslaving? Het is zo gewoon: verlichting, centrale verwarming, koken, reizen per auto en vliegtuig, noem maar op. We durven er niet aan te denken dat dit allemaal niet meer mogelijk zou zijn en we sussen ons in slaap dat er vast wel een oplossing wordt gevonden. Maar zelfs als die gevonden wordt, moeten wij wakker blijven.
Grootverbruikers
Een Nederlander verbruikt gemiddeld zes keer zoveel aan wat de aarde voortbrengt dan een inwoner van India. En we gaan door, want de economische ideologie zegt dat meer produceren meer werkgelegenheid geeft. Dat geeft weer meer lonen, daardoor kunnen mensen meer uitgeven en zo groeit de economie en dus de welvaart. Waag het niet om dat te doorbreken, want dan stort het systeem in. Dit is bedacht door producenten en dan moet er meteen een lampje gaan branden.
Te grote voet
De wal keert het schip. Iedereen die zich in de energiecrisis verdiept, komt na verloop van tijd tot dezelfde conclusie: we leven op veel te grote (ecologische) voet, minstens zes keer te groot. We zitten vast in onze energieverslaving en beginnen dat langzaam in te zien. Als we weten dat om een liter water aan de kook te brengen je al snel zo’n tweeëneenhalf uur lekker door zou moeten fietsen op een fietsgenerator, dan beseffen we beter hoeveel energie we ongemerkt verbruiken. Energie was enorm goedkoop, zodat we onbewust verslaafd zijn geraakt. Wie verlost ons van onze verslaving, en kunnen we daar zelf wat aan doen?
Energievasten
“Wie zijn leven wil redden zal het verliezen. Maar wie zijn leven verliest om Mijnentwil die zal het redden.” Dit leert Jezus ons (Luc. 9,24). Wat van toepassing is op ons geestelijk leven, mogen we ook toepassen op deze verslaving. Hoe krampachtiger we ons verwende leven vasthouden, des te zekerder zullen we het kwijtraken. Wanneer we het durven loslaten, zullen we een nieuwe vrijheid verwerven. Energievasten om los te komen van onze energieverslaving. Het begint zoals altijd met bewustwording: dat wat gewoon lijkt, is een buitensporige luxe en wat normaal lijkt, is in feite een verslaving.
Vrij worden door vasten
Wie zich hierin wil verdiepen, heeft een talloze rij aan publicaties en internetsites ter beschikking. Maar daar overwin je een verslaving nog niet mee. De veertigdagentijd is een ideale tijd om met een andere motivatie hieraan te werken. Want ook bij energieverslaving gaat het om vrij worden.
Vrij door bevrijding
Dit brengt ons bij het doel waar de veertigdagentijd en de vasten uiteindelijk op gericht is: Pasen. Jezus wilde ons mensen vrij maken van elke verkeerde binding. Hij wilde een Nieuw Verbond bewerken, waardoor iedere mens reeds op aarde in een diepe levende verbondenheid met God zou kunnen leven. Daarvoor moesten de mensen vrij worden gemaakt. Bij alle onvrijheden was de dood de grootste onvrijheid. Met het overwinnen van de dood, heeft Jezus alle onvrijheden definitief overwonnen.
Op weg naar de vrijheid
In de veertigdagentijd denken we terug hoe het Joodse Volk eerst vrij moest worden van de greep van Farao. Ze leefden onvrij, in slavernij. Toch verlangden ze in de woestijn terug naar die onvrijheid, want ze hadden er hun natje en droogje. Zo klinkt de vraag: wat mag die vrijheid je kosten? Het kostte de Egyptenaren uiteindelijk hun eerstgeboren zonen. Het kostte het Volk van Israël een hele generatie. Jezus, als de nieuwe en definitieve Mozes, is op weg gegaan met de twaalf apostelen als symbool voor het twaalf stammen volk van Israël. Onze vrijheid kostte Hem zijn leven. Zijn verrijzenis is de overwinning op alle onvrijheid en de open deur naar het land van het leven.
Een Nieuw Verbond
Pasen wil ons bewust maken dat wij mensen zijn die geroepen zijn tot vrijheid. Dat betekent dat alles wat ons op een verkeerde manier bindt, ons op een bepaalde manier ook weer onvrij maakt. Jezus laat zien dat Hij vrijwillig een soort hemelse onvrijheid op zich neemt, door zich te voegen naar het Nieuwe Verbond en dus naar de Wil van zijn hemelse Vader. Dit Nieuwe Verbond, door de navolging van Jezus, lijkt voor de wereld een vorm van onvrijheid. Maar wie met Hem meekijkt naar Pasen, ziet dat dit juist de weg naar de vrijheid is en dat de weg van de wereld wel vrij lijkt, maar feitelijk tot steeds meer onvrijheid leidt.
Pasen
We hebben nog enkele weken om onze onvrijheden aan te pakken. De Kerk helpt ons daarbij. Meer aandacht voor gebed, hernieuwde beleving van de sacramenten als tekenen van zijn Nieuwe Verbond en meer inzet voor de naaste als teken dat we leven vanuit zijn liefde. Dat vraagt andere prioriteiten stellen. Soms is het niet eens zo ingrijpend, dan is het alleen de houding waarmee we de dingen doen. Dat kan op het werk zijn, maar ook bij een potje Bridgen. Ben ik er voor de ander, voor de goede sfeer, voor oprechte aandacht, of ben ik er voor mezelf, met een fanatieke houding die in feite een grote mate van onvrijheid verraadt. Ik wens u vrijheid, zijn vrijheid. Zalig Pasen.
Pastoor Michel Hagen